. Επτανησιακή Σχολή: Διονύσιος Σολωμός και Ανδρέας Κάλβος

    ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ:

Ζάκυνθος 1798. Από έναν άρχοντα και μία γυναίκα του λαού γεννιέται ο Διονύσιος Σολωμός, σε μία περιοχή που υφίσταται ακόμη τον απόηχο της Γαλλικής Επανάστασης (1789) και δεν είχε γνωρίσει καθόλου την τουρκική κυριαρχία.

Τα πρώτα του γράμματα ο Σολωμός τα μαθαίνει στο νησί του από τον ιερωμένο Don Santo Rossi. Από το 1808 έως το 1818 (δηλαδή ως το 20^ο έτος της ηλικίας του) σπουδάζει στην Ιταλία (Κρεμόνα, Παβία). Γυρίζοντας πίσω επιδίδεται στην ελληνική πια σύνθεση στίχων, αφού έκανε κάποια βήματα με ποιήματα στα ιταλικά. Βασικός του οδηγός στην ελληνική στιχουργία είναι το έργο «Λυρικά» του Αθανάσιου Χριστόπουλου.

1818 – 1823: τα πρώτα νεανικά του ποιήματα à «Η αγνώριστη», «Η ξανθούλα», «Η τρελή μάνα», «Ύμνος εις την Ελευθερία» (Μάιος 1823) – το μακροσκελές αυτό ποίημα τον καθιέρωσε οριστικά. Οι δύο πρώτες στροφές του έγιναν ο Εθνικός Ύμνος της Ελλάδας σε μελοποίηση Μάρκου Μουσούρου. 

1823 – 1833 (από το 1828 κ.ε. αποσύρεται στην Κέρκυρα): γόνιμη και δημιουργική δεκαετία à «Επίγραμμα των Ψαρών», «Η φαρμακωμένη», «Εις μοναχήν», «Ο Λάμπρος». Στην ίδια δεκαετία ανήκουν τα σατιρικά του, καθώς και τα δύο (2) πεζά του à «Διάλογος» (θεωρητική υποστήριξη της δημοτικής), «Γυναίκα της Ζάκυθος» (καυστική σάτιρα και καθαρότητα λαϊκής γλώσσας).

1833 – 1834 κ.ε.: «Κρητικός» (ποίημα βαθύτατα λυρικό). «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι» (λυρική μετουσίωση της πολιορκίας και της εξόδου του Μεσολογγίου κατά τη διετία 1825 – 1826). Το έργο αυτό έχει τρία σχεδιάσματα. Το Α΄ σχεδίασμα είναι μία ατελής πρώτη προσπάθεια. Το Β΄ σχεδίασμα ο Σολωμός το δουλεύει περίπου 10 χρόνια. Περιλαμβάνει λυρικά μεμονωμένα επεισόδια σε ομοιοκατάληκτο δίστιχο. Το Γ΄ σχεδίασμα είναι γραμμένο χωρίς ομοιοκαταληξία, με στίχο λιτότερο και πιο αρρενωπό από κάθε άλλη φορά. «Ο Πόρφυρας» (ο άνθρωπος, μέσα στη γοητεία της φύσης, έχει να παλέψει με την άλογη και θηριώδη δύναμη ενός θαλάσσιου τέρατος).

Ο Σολωμός επιστρέφει στην ιταλική στιχουργία: «Ελληνικό καραβάκι», «Σαπφώ». Γράφει ιταλικά σχεδιάσματα με την πρόθεση να τα μεταφέρει σε στίχους ελληνικούς: «Η Ελληνίδα μητέρα», «Η γυναίκα με το μαγνάδι» κ.α. (μαγνάδι = κάλυμμα κεφαλής, πέπλος).

Φλεβάρης του 1857: τον προλαβαίνει ο θάνατος. Και είχε σίγουρα τόσα πολλά ακόμα να δώσει.

ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΚΑΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ:

Αντώνιος Μάτεσης: κλασικιστικές ανακρεόντειες μιμήσεις (=είδος εύθυμης λυρικής ποίησης που τραγουδάει το κρασί, τον έρωτα κι άλλες απολαύσεις μέσα σ’ ένα ήρεμο, θελκτικό φυσικό περιβάλλον) ή απλός λυρισμός, όπως τα νεανικά ποιήματα του Σολωμού. 1^ο κοινωνικό – ηθογραφικό θεατρικό έργο με τον τίτλο: «Βασιλικός».

Γεώργιος Τερτσέτης: διετέλεσε βιβλιοφύλακας της Βουλής στην Αθήνα. Πρόκειται για το δικαστή που αρνήθηκε να υπογράψει την καταδικαστική απόφαση για το Θ.Κολοκοτρώνη. Συγγραφέας των απομνημονευμάτων του μεγάλου οπλαρχηγού. Κρατά ζωντανή την παράδοση του Σολωμού στην αρχαΐζουσα οθωνική πρωτεύουσα και είναι ο κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος της πεζογραφίας της εφτανησιώτικης σχολής.

Ανδρέας Λασκαράτος (κεφαλλονίτης και μαθητής του Σολωμού): έχει σατιρική φλέβα και αξιοποιεί την καυστική σάτιρα του Σολωμού. Γράφει ποιήματα και πεζά. Ο Α.Λασκαράτος θεωρείται εξωσολωμικός, όπως και ο Α.Κάλβος και ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης. Από τα πεζά του σημαντικότερα θεωρούνται «Τα μυστήρια της Κεφαλλονιάς», οι «Χαρακτήρες» και η «Αυτοβιογραφία».

Ιούλιος Τυπάλδος (μαθητής του Σολωμού): λυρικός, με ρομαντισμό αβρό και ευγενικό ιδανισμό. Θυμίζει το Σολωμό της Α΄ κερκυραϊκής περιόδου. Η καλύτερη δημιουργία του είναι η «Ελευθερωμένη Ιερουσαλήμ», μετάφραση του έργου του Τάσσο.

Ιάκωβος Πολυλάς: έκδοση των ποιημάτων του Σολωμού και θαυμάσια προλεγόμενα, τα οποία προτάσσονται στην έκδοση αυτή. Μας έδωσε επίσης εξαίρετες μεταφράσεις από τον Όμηρο και το Σαίξπηρ. 

Γεράσιμος Μαρκοράς: είναι αποκλειστικά ποιητής. Σώζει την παράδοση του Σολωμού και προσέχθηκε ιδιαίτερα από τη νέα αθηναϊκή σχολή και κυρίως από τον Κωστή Παλαμά. Έργα του à «Ποιητικά έργα», «Μικρά ταξίδια».

«Όρκος» (1875) à το κορυφαίο ποίημά του σε ομοιοκατάληκτα 15σύλλαβα δίστιχα. Θεωρείται άξια συνέχεια του σολωμικού «Κρητικού» και των «Ελεύθερων Πολιορκημένων» (Β΄ σχεδίασμα).

Αριστοτέλης Βαλαωρίτης (από τη Λευκάδα): κινείται προς το ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ και το ΓΑΛΛΙΚΟ ΡΟΜΑΝΤΙΣΜΟ, παρά προς το Σολωμό και τα ιδανικά της σχολής του. Γράφει στιβαρή «αρματολική ποίηση». Έργα του à «Βλαχάβας», «Κυρά Φροσύνη». «Φωτεινός» à το ωριμότερο έργο του, το οποίο όμως έμεινε ατελείωτο, γιατί τον ποιητή σταμάτησε ο θάνατος.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ:

Ο «Όρκος» του Γεράσιμου Μαρκορά και ο «Φωτεινός» του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη είναι τα 2 κορυφαία ποιήματα της Εφτανησιακής Σχολής. Στην ίδια σχολή ανήκει και ο μεταγενέστερος Λορέντζος Μαβίλης (επίσης ο Σπ. Μελισσηνός, ο Αντ. Μανούσσος και ο Γ. Καλοσγούρος). 

Στην Αθήνα ετοιμάζεται η ΜΕΤΑΒΟΛΗ του 1880, αυτή που θα ανανεώσει το νεοελληνικό στίχο και θα ενοποιήσει την εφτανησιώτικη με την αθηναϊκή παράδοση.

v    ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ:

Ζάκυνθος 1792. Από οικογενειακές ατυχίες μένει ουσιαστικά χωρίς βασική παιδεία. Ξενιτεύεται και ζει στην Ιταλία και στο Λονδίνο με τον Ούγο Φώσκολο (Ιταλό ποιητή – γεννημένο στη Ζάκυνθο). Γράφει ποιήματα και τραγωδίες ιταλικές (δίπλα στο δάσκαλό του). Το 1824 δημοσιεύει στην Ελβετία 10 ωδές με τον τίτλο «Λύρα». Το 1826 ακολουθούν άλλες 10 με τον τίτλο «Λυρικά» στο Παρίσι. Αυτή είναι και η μοναδική του προσφορά στην ελληνική ποίηση, με την οποία υμνεί το μεγάλο γεγονός του απελευθερωτικού αγώνα των Ελλήνων (Ελληνική Επανάσταση του 1821).

Η ποίησή του είναι μία ΑΝΤΙΝΟΜΙΑ ή αλλιώς ΣΥΖΕΥΞΗ. Έχει κλασικιστικό περίβλημα και γνήσιο θερμό ρομαντικό πυρήνα. Είναι ποιητής με γλώσσα και μέτρο ιδιότυπα. Ως προς τη γλώσσα βασίζεται στη δημοτική, σκεπάζει όμως τους στίχους του με αρχαϊστικό περίβλημα. Στο μέτρο σπάει το δημοτικό 15σύλλαβο και δημιουργεί ένα σχήμα «σαπφικών» στροφών με 4 επτασύλλαβους και 1 καταληκτικό «αδώνειο». 

Μετά τις «Ωδές» ο Κάλβος σιωπά. Ζει στην Κέρκυρα δίπλα στο Σολωμό και δεν έχει καμία σχέση μαζί του. Μόνο το 1888 τον «ανακαλύπτει» και πάλι ο Κωστής Παλαμάς.