ΛΑΤΙΝΙΚΑ - ΓΕΝΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ:

Το αναγκαστικό αίτιο στα λατινικά βρίσκεται συνήθως κοντά σε ρήματα ψυχικού ή σωματικού πάθους. Εκφέρεται με τους εξής τρόπους:

1. με απλή αφαιρετική.

2. με τις προθέσεις ob, per, propter + αιτιατική.

3. με τις προθέσεις ex, de + αφαιρετική.

4. με τις προθέσεις causa, gratia + γενική.

Σημείωση: κυρίως το εσωτερικό αναγκαστικό αίτιο εκφέρεται με απλή αφαιρετική και το εξωτερικό εμπρόθετα, χωρίς αυτό να είναι απολύτως δεσμευτικό.

ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΑΙΤΙΟ:

Το ποιητικό αίτιο στα λατινικά δηλώνεται με τρεις τρόπους. Υπάρχει φυσικά στην πρόταση ρήμα παθητικής διάθεσης. Οι τρόποι εκφοράς είναι οι εξής:

1. απλή αφαιρετική (για άψυχα).

2. abs, ab, a + αφαιρετική (για έμψυχα).

3. απλή δοτική (όταν υπάρχει εξάρτηση από συντελικούς χρόνους ή γερουνδιακό)

π.χ. Omnia excitanda sunt tibi uni C. Caesar.

Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΟΡΟΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ:

Ο β΄ όρος σύγκρισης στα λατινικά δηλώνεται με τρεις τρόπους. Όπως και στα αρχαία ελληνικά, για να υφίσταται β΄ όρος σύγκρισης πρέπει να υπάρχει στην πρόταση επίθετο ή επίρρημα συγκριτικού βαθμού. Οι τρόποι εκφοράς είναι οι εξής:

1. με απλή αφαιρετική.
π.χ. fortior hoste hasta eum transfixit (31)

2. με το quam + ουσιαστικό ομοιόπτωτα προς τον πρώτο όρο, όταν αυτός είναι ουσιαστικό ή αντωνυμία.
π.χ. …sed nihil miseries quam ipsa victoria (37)

3. με το quam + ομοιότροπα προς τον πρώτο όρο, αν αυτός δεν είναι ουσιαστικό (π.χ. είναι απαρέμφατο ή μετοχή ή ολόκληρη πρόταση).

Σημείωση: οι αφαιρετικές multo και paulo κοντά σε συγκριτικό βαθμό είναι αφαιρετικές του μέτρου ή της διαφοράς.

ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ

1. noli / nolite + απαρέμφατο ενεστώτα.
2. ne + υποτακτική παρακειμένου.




Η ΙΔΙΟΤΗΤΑ:

Η ιδιότητα στα λατινικά δηλώνεται με δύο τρόπους:
1. με γενική, όταν πρόκειται για μόνιμη ιδιότητα.

2. με αφαιρετική, όταν πρόκειται για παροδική ιδιότητα.

Σημείωση: όταν πρόκειται για ιδιότητα που είναι χαρακτηριστική ή είναι πνευματικό χάρισμα, τότε δικαιολογούνται και οι δύο πτώσεις (γενική και αφαιρετική).

Η ΑΞΙΑ:

Η αξία στα λατινικά δηλώνεται με δύο τρόπους:
1. με απλή γενική, όταν πρόκειται για αφηρημένη αξία, οπότε έχουμε γενική της αξίας. Συνήθως με τους τύπους magni, maximi, tanti,quanti, που όταν είναι μόνοι τους, αν και επίθετα, είναι γενικές της αξίας. Αν υπάρχει μαζί τους το ουσιαστικό pretium, φυσικά σε γενική pretii – ι, τότε αυτό είναι η γενική της αξίας και τα πρώτα επίθετα έχουν θέση επιθετικού προσδιορισμού στο ουσιαστικό.

2. με απλή αφαιρετική, όταν πρόκειται για συγκεκριμένη αξία, οπότε έχουμε αφαιρετική της αξίας.


Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ:

Η καταγωγή στα λατινικά δηλώνεται με δύο τρόπους:
1. με απλή αφαιρετική.

2. με εμπρόθετο προσδιορισμό:
• ab + αφαιρετική, προκειμένου για έμμεση καταγωγή (πρόγονοι) + ρήμα orior.
• ex + αφαιρετική για άμεση καταγωγή (γονείς) + ρήμα nascor.


ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΛΕΞΕΙΣ post και ante:

Το post και το ante είναι χρονικά επιρρήματα. Λογίζονται λοιπόν συντακτικά σαν επιρρηματικοί προσδιορισμοί του χρόνου.
Ως προθέσεις συντάσσονται ως εξής:
1. post + αιτιατική = εμπρόθετος του χρόνου, δηλώνεται «μετά από πόσο χρόνο» έγινε κάτι, δηλαδή χρονική διάρκεια.
2. ante + αιτιατική = εμπρόθετος του χρόνου, δηλώνεται «πριν πόσο χρόνο» έγινε κάτι, δηλαδή χρονική στιγμή.

Συγκεκριμένα το post:

 post (πρόθεση) + αιτιατική

 post (επίρρημα) + αφαιρετική του μέτρου ή διαφοράς

 

Περιπτώσεις που συναντάμε στα κείμενα:

Κείμενο 21: post hoc factum| hoc post facto

Κείμενα 23, 31, 38: paulo post | post paulum

Κείμενο 24: paucis post diebus | post paucos dies

Κείμενο 29: post victoriam Actiacam | victoria post Actiaca

Κείμενο 45: et tertio post die | post tertium diem

 

ΜΕΣΟ / ΟΡΓΑΝΟ

1. Όταν πρόκειται για πρόσωπο: per + αιτιατική προσώπου
π.χ. Caesar per legatos de statu rei publicae certior factus est (= Ο καίσαρας πληροφορήθηκε για την κατάσταση της πολιτείας με τους απεσταλμένους).
2. με τις αφαιρετικές opera, beneficio, auxilio + γενική προσώπου ή με κτητική αντωνυμία.
π.χ. mea opera urbs conservata est (= με τις ενέργειές μου σώθηκε η πολιτεία).

ΤΟΠΟΣ

Με ονόματα πόλεων:

• απρόθετη αιτιατική > κίνηση σε τόπο
• απρόθετη αφαιρετική > κίνηση από τόπο
• απρόθετη γενική (για όνομα πόλης α΄ ή β΄ κλίσης, ενικού αριθμού) > στάση σε τόπο
• απρόθετη αφαιρετική ((για όνομα πόλης α΄ ή β΄ κλίσης, πληθυντικού αριθμού ή γ΄ κλίσης ανεξαρτήτου αριθμού) > στάση σε τόπο

Με προθέσεις:
• ad, apud, prope, post, inter + αιτιατική, in, pro + αφαιρετική > στάση σε τόπο.
• ex, de, ab + αφαιρετική > κίνηση σε τόπο.
• in+ αιτιατική (προσέγγιση), ad + αιτιατική (αφιξη)> κίνηση σε τόπο.

Σημείωση συντακτικού φαινομένου στο κείμενο 27 του σχολικού εγχειριδίου:

Δίπλα στο ρήμα paenitet, paenituit, - , paenitere, 2 (γ΄ πρόσωπο – απρόσωπο), το οποίο σημαίνει μετανοιώνω, καθώς και σε άλλα ρήματα, υπάρχει μια αιτιατική προσώπου που δοκιμάζει το συναίσθημα, δηλαδή που μετανοιώνει, λυπάται κ.τ.λ. και μια γενική του πράγματος, για το οποίο αισθάνεται κανείς λύπη, μετάνοια κ.τ.λ., τότε το ρήμα είναι απρόσωπο.
Αντί για τη γενική αυτή, μπορεί να υπάρχει ουδέτερο αντωνυμίας σε ονομαστική ως υποκείμενο του ρήματος, τότε το ρήμα είναι προσωπικό.

Σημειώσεις συντακτικών φαινομένων στο κείμενο 29 του σχολικού εγχειριδίου:

1. Κοντά στα απρόσωπα ρήματα interest και refert (=ενδιαφερθεί), η γενική είναι γενική του ενδιαφερομένου προσώπου.

2. Κοντά σε ρήματα που σημαίνουν κατηγορώ και καταδικάζω, η γενική είναι γενική του εγκλήματος. Υπάρχει και αφαιρετική και γενική της ποινής.

 

ΕΚΦΟΡΑ ΤΟΥ ΣΚΟΠΟΥ

1.     με τελική πρόταση

Εισαγωγή: ut (καταφατική),  ne (αποφατική)

Εκφορά: υποτακτική ενεστώτα (αν εξαρτάται από αρκτικό χρόνο) ή υποτακτική παρατατικού (αν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο)

 

2.     με αναφορική τελική πρόταση

Εισαγωγή: τη θέση του τελικού συνδέσμου ut (καταφατική) παίρνει η αναφορική αντωνυμία qui ή quae (ανάλογα με το γένος),  τη θέση του ne (αποφατική) παίρνει η αναφορική αντωνυμία qui non ή quae non

Εκφορά: υποτακτική ενεστώτα (αν εξαρτάται από αρκτικό χρόνο) ή υποτακτική παρατατικού (αν εξαρτάται από ιστορικό χρόνο)

 

3.     με αιτιατική σουπίνου (-um)

 

4.     ad (in) + αιτιατική γερουνδίου

 

5.     causa (gratia) + γενική γερουνδίου

 

 

 

Ο ΣΚΟΠΟΣ ΣΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

 

34.  Cum Africanus in Literno esset, complures praedonum duces forte salutatum ad eum venerunt.

 

1.     ut salutarent (eum)

2.     qui salutarent (eum)

3.     salutatum (eum)

4.     ad salutandum (eum) (=ad eum salutandum)

5.     causa salutandi (eum) (=causa eius salutandi)

 

34. Scipio, cum se ipsum captum venisse eos existimasset, praesidium conlocavit.

 1.     ut caperent se ipsum

2.     qui caperent se ipsum

3.     captum se ipsum

4.     ad capiendum se ipsum =ad se ipsum capiendum

5.     causa capiendi se ipsum = causa sui ipsius capiendi

 

34.…praedones (…) Scipioni nuntiaverunt virtutem eius admiratum se venisse.

 1.     ut admirarentur virtutem

2.     qui admirarentur virtutem

3.     admiratum virtutem

4.     ad admirandum virtutem = ad virtutem admirandam

5.     causa admirandi virtutem eius = causa virtutis admirandae

 

36. cum ad eum magnum pondus auri attulissent, ut eo uteretur, vultum risu solvit

 

1.     ut eo uteretur

2.     qui eo uteretur

3.     usum eo

4.     ad eo utendum

5.     causa eo utendi

 

 

ΛΑΤΙΝΙΣΜΟΣ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟΥ

 

Το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου στην ταυτοπροσωπία τίθεται σε πτώση αιτιατική (επαναλαμβάνεται με τη μορφή της προσωπικής αντωνυμίας), όταν εξαρτάται από ρήμα ενεργητικής φωνής ή αποθετικό.

 

Κείμενο 24 exclamavit Nasica se domi non esse

 

Κείμενο 34 et clara voce Scipioni nuntiaverunt se venisse

 

Κείμενο 44 a quo se metui putet

 

 

ΑΡΣΗ ΛΑΤΙΝΙΣΜΟΥ

 

Το υποκείμενο του ειδικού απαρεμφάτου στην ταυτοπροσωπία εννοείται σε πτώση ονομαστική, όταν εξαρτάται από ρήμα προσωπικό παθητικό (λεκτικό, δοξαστικό)

 

Κείμενο 41 qui primi coluisse Italiam dicuntur