ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΑ ΘΕΜΑΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ - ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΕΣ 2017

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΟΜΑΔΑΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

Διδαγμένο κείμενο

ΠΟΛΙΤΙΚΑ-20η ΕΝΟΤΗΤΑ

Ὅτι μὲν οὖν νομοθετητέον περὶ παιδείας καὶ ταύτην κοινὴν ποιητέον, φανερόν· τίς δ’ ἔσται ἡ παιδεία καὶ πῶς χρὴ παιδεύεσθαι, δεῖ μὴ λανθάνειν.

Νῦν γὰρ ἀμφισβητεῖται περὶ τῶν ἔργων. Οὐ γὰρ ταὐτὰ πάντες ὑπολαμβάνουσι δεῖν μανθάνειν τοὺς νέους οὔτε πρὸς ἀρετὴν οὔτε πρὸς τὸν βίον τὸν ἄριστον, οὐδὲ φανερὸν πότερον πρὸς τὴν διάνοιαν πρέπει μᾶλλον ἢ πρὸς τὸ τῆς ψυχῆς ἦθος· ἔκ τε τῆς ἐμποδὼν παιδείας ταραχώδης ἡ σκέψις καὶ δῆλον οὐδὲν πότερον ἀσκεῖν δεῖ τὰ χρήσιμα πρὸς τὸν βίον ἢ τὰ τείνοντα πρὸς ἀρετὴν ἢ τὰ περιττά (πάντα γὰρ εἴληφε ταῦτα κριτάς τινας)· περί τε τῶν πρὸς ἀρετὴν οὐθέν ἐστιν ὁμολογούμενον (καὶ γὰρ τὴν ἀρετὴν οὐ τὴν αὐτὴν εὐθὺς πάντες τιμῶσιν, ὥστ’ εὐλόγως διαφέρονται καὶ πρὸς τὴν ἄσκησιν αὐτῆς).

Ὅτι μὲν οὖν τὰ ἀναγκαῖα δεῖ διδάσκεσθαι τῶν χρησίμων, οὐκ ἄδηλον˙ ὅτι δὲ οὐ πάντα, διῃρημένων τῶν τε ἐλευθερίων ἔργων καὶ τῶν ἀνελευθερίων φανερόν, καὶ ὅτι τῶν τοιούτων δεῖ μετέχειν ὅσα τῶν χρησίμων ποιήσει τὸν μετέχοντα μὴ βάναυσον. Βάναυσον δ’ ἔργον εἶναι δεῖ τοῦτο νομίζειν καὶ τέχνην ταύτην καὶ μάθησιν, ὅσαι πρὸς τὰς χρήσεις καὶ τὰς πράξεις τὰς τῆς ἀρετῆς ἄχρηστον ἀπεργάζονται τὸ σῶμα τῶν ἐλευθέρων ἢ τὴν διάνοιαν.

Α. Να μεταφράσετε το χωρίο: «Οὐ γὰρ ταὐτὰ πάντες… ἐλευθέρων ἢ τὴν διάνοιαν»

Β.1. Να αναφέρετε τους προβληματισμούς που διατυπώνονταν την εποχή του Αριστοτέλη για τον χαρακτήρα, το περιεχόμενο και τους στόχους της παιδείας.
Β.2. Ποιες απόψεις του Αριστοτέλη για τη διαμόρφωση του ηθικού χαρακτήρα του ανθρώπου διακρίνετε στο κείμενο;

Β.3. «ὅτι μὲν οὖν τὰ ἀναγκαῖα δεῖ διδάσκεσθαι … ἢ τὴν διάνοιαν.»: Στο απόσπασμα του πρωτότυπου κειμένου ο Αριστοτέλης δίνει τους βασικούς στόχους που κατά τη γνώμη του πρέπει να έχει η παιδεία. Στο μεταφρασμένο κείμενο που ακολουθεί παρουσιάζει το είδος του πολιτεύματος που θεωρεί ότι είναι η χειρότερη μορφή δημοκρατίας. Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά αυτού του πολιτεύματος και πώς η παιδεία που προτείνει στο πρωτότυπο κείμενο θα μπορούσε να αποτρέψει την επικράτηση του συγκεκριμένου φαύλου πολιτεύματος;

Αριστοτέλους Πολιτικά (Δ4, 26)

Μια άλλη μορφή δημοκρατίας είναι αυτή στην οποία ισχύουν όλα τα προηγούμενα, η υπέρτατη όμως αρχή είναι τώρα ο λαός, όχι ο νόμος∙ είναι η περίπτωση κατά την οποία τα ψηφίσματα έχουν μεγαλύτερη ισχύ από το νόμο∙ αυτό συμβαίνει όταν στην πόλη υπάρχουν και δρουν δημαγωγοί. Στις δημοκρατικές πόλεις που κυβερνιούνται κατά το νόμο, δεν κάνει ποτέ την εμφάνιση του δημαγωγός, αλλ' είναι οι άριστοι πολίτες που έχουν την πρωτοκαθεδρία. Οι δημαγωγοί κάνουν την εμφάνιση τους εκεί όπου οι νόμοι δεν αποτελούν την υπέρτατη αρχή.

Β.4. Ποια σημασία δίνει ο Αριστοτέλης στην έννοια «πόλις» και ποιος ο στόχος αυτής;

Β.5. α. Να βρείτε στο κείμενο λέξεις ετυμολογικά συγγενείς με τις παρακάτω: ανακωχή, χρηματικός, λησμονιά, διένεξη, βάθρο, τονισμός.

β. Να γράψετε ένα αντώνυμο στην αρχαία ελληνική για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου: κοινήν, φανερόν, νέους, χρήσιμα, εὐλόγως, μετέχοντα.

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Ι. Κείμενο

Ο ρήτορας υποστηρίζει την Πανελλήνια ιδέα. Στο απόσπασμα αναφέρεται ότι οι άνθρωποι εγκωμιάζουν όχι εκείνους που απέκτησαν δύναμη για τον εαυτό τους, αλλά αυτούς που ευεργέτησαν όλους τους ‘Ελληνες.

Καίτοι τοὺς ὀνομαστοτάτους καὶ τοὺς ἀρίστους αὐτῶν ἴσμεν ἐν μικροῖς πολιχνίοις καὶ  νησυδρίοις τὰς ἀρχὰς κατασχόντας. Ἀλλ’ ὅμως ἰσόθεον καὶ παρὰ πᾶσιν ὀνομαστὴν τὴν αὑτῶν δόξαν κατέλιπον· ἅπαντες γὰρ φιλοῦσιν οὐ τοὺς σφίσιν αὐτοῖς μεγίστην δυναστείαν κτησαμένους, ἀλλὰ τοὺς τοῖς Ἕλλησι πλείστων ἀγαθῶν αἰτίους γεγενημένους. Οὐ μόνον δ’ ἐπὶ τούτων αὐτοὺς ὄψει τὴν γνώμην ταύτην ἔχοντας, ἀλλ' ἐπὶ πάντων ὁμοίως, ἐπεὶ καὶ τὴν πόλιν ἡμῶν οὐδεὶς ἂν ἐπαινέσειεν, οὔθ’ ὅτι τῆς θαλάττης ἦρξεν, οὔθ’ ὅτι τοσοῦτον πλῆθος χρημάτων εἰσπράξασα τοὺς συμμάχους εἰς τὴν ἀκρόπολιν ἀνήνεγκεν ἀλλὰ μὴν οὐδ’ ὅτι πολλῶν πόλεων ἐξουσίαν ἔλαβε τὰς μὲν ἀναστάτους ποιῆσαι, τὰς δ’ αὐξῆσαι, τὰς δ’ ὅπως ἐβουλήθη διοικῆσαι· – πάντα γὰρ ταῦτα παρῆν αὐτῇ πράττειν· – ἀλλ’ ἐκ τούτων μὲν πολλαὶ κατηγορίαι κατ’ αὐτῆς γεγόνασιν, ἐκ δὲ τῆς Μαραθῶνι μάχης καὶ τῆς ἐν Σαλαμῖνι ναυμαχίας, καὶ μάλισθ’ ὅτι τὴν αὑτῶν ἐξέλιπον ὑπὲρ τῆς τῶν Ἑλλήνων σωτηρίας, ἅπαντες ἐγκωμιάζουσιν.

Ισοκράτης, Φίλιππος 145-147

Γ.1. Να μεταφράσετε το απόσπασμα

Γ.2. να γράψετε ό,τι σας ζητείται:

ἴσμεν: β’ ενικό πρόσωπο προστακτικής του ίδιου χρόνου

κατασχόντας:τον ίδιο τύπο στον μέλλοντα

κατέλιπον: γ’ ενικό ευκτικής μέλλοντα

κτησαμένους: β’ ενικό πρόσωπο προστακτικής ενεστώτα

ὄψει: απαρέμφατο ενεστώτα

ἀνήνεγκεν: γ’ πληθυντικό παρακειμένου στην άλλη φωνή

πλῆθος: η δοτική πληθυντικού

πόλεων: η κλητική ενικού

ὁμοίως: ο συγκριτικός βαθμός του ίδιου τύπου

μικροῖς: ο υπερθετικός στον ίδιο τύπο

Γ.3.α. τούς κτησαμένους, εἰσπράξασα: Να αναλυθούν οι μετοχές σε ισοδύναμες προτάσεις

β.  ὅτι τῆς θαλάττης ἦρξεν: Να συμπτυχθεί η πρόταση σε μετοχή

Γ.4.α. Να δηλώσετε την συντακτική τους θέση: σφίσιν αὐτοῖς, τῆς θαλάττης, χρημάτων, πάντα, πράττειν

β. Να χαρακτηρίσετε την πρόταση: ὁτι πολλῶν πόλεων ἐξουσία… δέ διοικῆσαι