Ο ρόλος και η χρήση της μεταβατικής παραγράφου

Η μεταβατική παράγραφος χρησιμοποιείται για τη σύνδεση των δυο ζητούμενων. Προσδίδει στο κείμενό μας συνοχή και εξασφαλίζει την ομαλή και αβίαστη ροή από το ένα θέμα της έκθεσης μας στο άλλο. Καλό είναι να αποτελείται από δυο μέρη. Αρχικά  το ανακεφαλαιωτικό-συμπερασματικό, το οποίο αναφέρεται σε όσα ειπώθηκαν στο Ζητούμενο 1 (Ζ1) και μάλιστα τα συνοψίζει. Το δεύτερο σκέλος της μεταβατικής παραγράφου ονομάζεται προεξαγγελτικό, όπου ο συντάκτης της έκθεσης προαναγγέλλει το επόμενο ζητούμενο (Ζ2). Έτσι προετοιμάζει τον αναγνώστη για όσα έπονται.  Αυτά τα δυο μέρη δεν είναι αναγκαστικά ίσα σε έκταση.

Παράδειγμα: Έστω ότι έχουμε μια έκθεση που ζητά τα αίτια του εθνικισμού και τους τρόπους αντιμετώπισης του. Καλό θα ήταν στην μεταβατική παράγραφο να αναφερθεί ο μαθητής πολύ συνοπτικά στις αιτίες που ανέφερε αναλυτικά στο πρώτο του ζητούμενο και στη συνέχεια να κάνει μια μνεία για αυτά που θα αναφέρει παρακάτω, δηλαδή για τους τρόπους αντιμετώπισης του εθνικισμού.

Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δώσουμε όταν στην μεταβατική κάνει λόγο ο μαθητής για κάτι που δεν ζητείται στην έκθεση. Στο παραπάνω παράδειγμα, λόγου χάρη, θα μπορούσε να μην αναφερθεί στις αιτίες του Ζ1, αλλά να κάνει μια μικρή αναφορά στις συνέπειες του εθνικισμού, οι οποίες προφανώς είναι αρνητικές και για αυτό το λόγο η εξεύρεση λύσεων καθίσταται επιτακτική. Έτσι, μεταβαίνει ομαλά στο δεύτερο ζητούμενο και ο λόγος ρέει αβίαστα.

Η χρήση της μεταβατικής παραγράφου είναι προαιρετική. Εναλλακτικά, το προεξαγγελτικό μέρος της μπορεί να ενσωματωθεί στο τέλος της προηγούμενης ενότητας. Ωστόσο, η χρήση της μεταβατικής είναι ένας εύκολος τρόπος να επιτευχθεί η συνοχή του κειμένου και να διατηρηθεί η ομαλή ροή του λόγου. Επιπλέον, δεν πρέπει να παραγνωρίζουμε την έκταση της μεταβατικής, η οποία καλό είναι να μη ξεπερνά τις 3-4 σειρές. Τέλος, εφόσον η μεταβατική δεν εχει χαρακτήρα αναπτυξιακό, αλλά μόνο συνδετικό η θέση της είναι μόνο ανάμεσα σε θεματικές ενότητες, δηλαδή μεταξύ των ζητουμένων, όχι μεταξύ παραγράφων ή μεταξύ προλόγου και Ζ1 ή Ζ2 και επιλόγου. Η συνοχή, άλλωστε του κειμένου πρέπει να ενισχύεται με χρήση διαρθρωτικών λέξεων, με επανάληψη σημαντικών λέξεων και χρήση συνώνυμων- αντώνυμων ή ακόμα και χρήση αντωνυμιών.