ΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ ΜΕΤΟΧΗ

ëΚΑΤΗΓΟΡΗΜΑΤΙΚΗ

Γνωρίσματα:

1. Αναφέρεται στο υποκείμενο ή το αντικείμενο του ρηματικού τύπου από τον οποίο εξαρτάται.

2. Είναι πάντοτε χωρίς άρθρο, όπως και όλες οι άλλες μετοχές εκτός από την επιθετική.

3. Χρησιμεύει ως κατηγορούμενο ή κατηγορηματικός προσδιορισμός του υποκειμένου ή του αντικειμένου του ρήματος.

 Κατηγορίες ρημάτων που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή

 1. Το εἰμί, γίγνομαι και άλλα συνδετικά, όπως:  διαγίγνομαι, διατελῶ, διάγω, λανθάνω, οἴχομαι, τυγχάνω, φαίνομαι, φθάνω, δῆλός εἰμι,   κ.λ.π.

 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: με τα ρήματα αυτά η μετοχή συνήθως μεταφράζεται ως ρήμα και το ρήμα ως επίρρημα. Δηλαδή:

·  διαγίγνομαι, διατελῶ, διάγω = συνεχώς ή διαρκώς

π.χ οὗτος πολεμῶν διεγένετο = Αυτός συνεχώς πολεμούσε

οἱ παῖδες διάγουσι μανθάνοντες δικαιοσύνην = Τα παιδιά διαρκώς μαθαίνουν δικαιοσύνη

·  λανθάνω = κρυφά

οἱ Θηβαῖοι ἔλαθον εἰσελθόντες = Οι Θηβαίοι εισήλθαν κρυφά.

·  φαίνομαι, δῆλος εἰμί, φανερός εἰμι =φανερά

π.χ. οὗτος ἐπιβουλεύων ἡμῖν φαίνεται = Αυτός φανερά μας επιβουλεύεται.

·  οἴχομαι=κατευθείαν

 π.χ. ὤχετο εὐθύς ἀπιών οἴκαδε = Έφυγε κατευθείαν για το σπίτι του.

· τυγχάνω=τυχαία

π.χ. Τισσαφέρνης ἔτυχεν ἐν Σάρδεσιν ὤν = Ο Τισσαφέρνης τυχαία/ κατά τύχη  βρισκόταν στις Σάρδεις

· οὐ φθάνω + κατηγορ. μετοχ. μεταφράζεται: «δεν προφθαίνω να  +ρήμα» ή «μόλις+ ρήμα»

π.χ. οὐκ ἔφθησαν πυθόμενοι τόν περί τήν Ἀττικήν πόλεμον = Μόλις πληροφορήθηκαν ήρθαν

ΠΡΟΣΟΧΗ: δεν είναι απαραίτητο να μεταφράζεται πάντοτε η μετοχή σαν ρήμα και το ρήμα σαν επίρρημα. Αν μας εξυπηρετεί, μπορούμε να μεταφράσουμε και με τον κλασσικό τρόπο, χρησιμοποιώντας δηλ. το «να» ή το «ότι» για τη μετάφραση της μετοχής

Π.χ. Στο ίδιο παράδειγμα που είδαμε παραπάνω

 à οὐκ ἔφθησαν πυθόμενοι τόν περί τήν Ἀττικήν πόλεμον

Θα μπορούσαμε να έχουμε και την εξής απόδοση: Δεν πρόφθασαν να πληροφορηθούν… και ήρθαν

2. Ψυχικού πάθους ρήματα

  Ρήματα που εκφράζουν ψυχικό πάθος:

· χαίρω, ἥδομαι=ευχαριστιέμαι

· ἄχθομαι= στεναχωριέμαι ή αγανακτώ

· αἰσχύνομαι=ντρέπομαι

· μεταμέλομαι=μετανοιώνω, ἀγαπῶ

· λυποῦμαι, ἀλγῶ, ἀγανακτῶ, χαλεπῶς ἤ βαρέως φέρω κ.λ.π.

Κοντά στα ρήματα αυτά οι μετοχές μεταφράζονται με τη χρήση του: «που», αλλά και του «να»

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

ἥδομαι ἀκούων  φρονίμους λόγους = Ευχαριστιέμαι να ακούω συνετούς λόγους.

οὐκ ἄχθομαι ἰδών καί λαβών σε φίλον = Δεν στεναχωριέμαι που σε είδα και σε έκανα φίλο μου.

 ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Επειδή μετά τα ρήματα που φανερώνουν ψυχικό πάθος ακολουθεί και αιτιολογική πρόταση που αρχίζει με το ότι ή το εἰ, η μετοχή που αναφέρεται στο υποκ. αυτών των ρημάτων ή σπανιότερα στο αντικείμενό τους μπορεί να θεωρηθεί και ως αιτιολογική (συνήθως όταν, σχετικά με το ρήμα, δηλώνει το προτερόχρονο)

  Π.χ. ἤχθοντο οὐκ ἔχοντες ἀργύριον = στεναχωριόταν που δεν είχαν χρήματα ή στεναχωριόταν γιατί δεν είχαν χρήματα.

Δηλαδή, η μετοχή «οὐκ ἔχοντες» που εξαρτάται από το ρήμα ψυχικού πάθους «ἤχθοντο» και αναφέρεται στο υποκείμενο του ρήματος εξάρτησης μπορεί να θεωρηθεί και επιθετική αλλά και κατηγορηματική.

       ΠΡΟΣΟΧΗ: Από τα ρήματα ψυχικού πάθους η μετοχή είναι κατηγορηματική, όταν δηλώνει πράξη σύγχρονη ή υστερόχρονη σε σχέση με το ρήμα και αιτιολογική, όταν δηλώνει πράξη προτερόχρενη, όταν δηλαδή αυτό που αναφέρει το ρήμα είναι συνέπεια αυτού που δηλώνει η μετοχή.

 3.  ρήματα όπως:

· νικῶ, κρατῶ = νικώ

· ἡττῶμαι

· λείπομαι

· ἀδικῶ

· χαρίζομαι ή χάριν φέρω=κάνω χάρη σε κάποιον

· εὖ ή καλῶς ποιῶ = ευεργετώ ή ωφελώ

· κακῶς ποιῶ = βλάπτω

 

Κοντά σ’ αυτά τα ρ. η μετοχή μεταφράζεται: «και», «που», «να», «με το να», «στο να»

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑΤΑ:

πειρῶ(προστακτική) τούς φίλους νικᾶν εὖ ποιῶν = Να προσπαθεί να νικάς τους φίλους στο να τους ευεργετείς.

εὖ ἐποίησας ἀναμνήσας με = καλά έκανες και μου το θύμησες ή καλά έκανες που μου το θύμησες

οὐχ ἡττησόμεθα εὖ ποιοῦντες τοῦτον = Δε θα φανούμε κατώτεροι στο να τον ευεργετούμε

4. Ρήματα που δηλώνουν: 

έναρξη-λήξη à ἄρχω, ἄρχομαι, λήγω, παύομαι(=παύω, σταματώ) κ.λ.π.

αίσθηση, γνώση, μάθηση και μνήμη à ἀκούω, ὁρῶ, περιορῶ, οἶδα, σύνοιδα (=γνωρίζω), ἐπίσταμαι, κατανοῶ, εὑρίσκω, λαμβάνω, πυνθάνομαι(=ζητώ να μάθω, πληροφοροῦμαι), μέμνημαι(=θυμάμαι) κ.λ.π.

δείξη, δήλωση, αγγελία και έλεγχο à δείκνυμι, δηλῶ, φαίνομαι, ἀγγέλλω, ἐλέγχω, ἐξελέγχω κ.λ.π.

ανοχή, καρτερία και κούραση à ἀνέχομαι, καρτερῶ, ὑπομένω, κάμνω (=κουράζομαι)

ΣΗΜΕΙΩΣΗ: σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η μετοχή μεταφράζεται με το: «να» ή με το «ὅτι»

 ΠΡΟΣΟΧΗ:

Ορισμένα ρήματα συντάσσονται άλλοτε με κατ. μετοχή και άλλοτε με απαρέμφατο και έχουν διαφορετική σημασία 

                          

ρήματα	με κατηγορηματική μετοχή	με απαρέμφατο
γιγνώσκω	γνωρίζω, καταλαβαίνω ότι, αντιλαμβάνομαι ότι,	κρίνω  ότι, αποφασίζω να…
δείκνυμι	δηλώνω, αποδεικνύω ότι	διδάσκω ότι, να
δηλῶ	δηλώνω, αποδεικνύω ότι	διδάσκω ότι, να
φαίνομαι	είναι φανερό ότι, αποδεικνύεται	δίνω την εντύπωση
ἐπίσταμαι	γνωρίζω καλά ότι	γνωρίζω να, είμαι ικανός να
οἶδα	γνωρίζω ότι	ξέρω να…
πυνθάνομαι	πληροφορούμαι  εγώ ο ίδιος	πληροφορούμαι από άλλον
μανθάνω	μαθαίνω ότι	μαθαίνω να

Βιβλιογραφία: Συντακτικό Ασωνίτη & Συντακτικό Ο.Ε.Δ.Β.