Πώς γράφω μια περίληψη - Αναλυτικές Οδηγίες

Πώς γράφω μια περίληψη

 

1.   Διαβάζω προσεχτικά το κείμενο ώστε να:

ü  κατανοώ άγνωστες λέξεις, μεταφορικές εκφράσεις

ü  εντοπίσω το στόχο, το θέμα, τη θέση του συγγραφέα 

 (προσοχή σε τίτλο - πρόλογο - επίλογο)

2.   Ξαναδιαβάζω  το κείμενο και:

ü  εντοπίζω πρόλογο - κυρίως μέρος - επίλογο

ü  χωρίζω επιμέρους θεματικές ενότητες, να εντοπίσω το θεματικό τους κέντρο και να τους δώσω πλαγιότιτλους

ü  βρίσκω τον τρόπο σύνδεσης των ενοτήτων/ παραγράφων ώστε να διακρίνω την αλληλουχία των νοημάτων και τη μέθοδο με την οποία τα παρουσιάζει ο συγγραφέας (π.χ. η α΄ ενότητα παρουσιάζει τα αίτια / θετικά, η β΄ τα αποτελέσματα / αρνητικά ενός φαινομένου κλπ.). Σε αυτό με βοηθά να κυκλώσω διαρθωτικές λέξεις στην αρχή κάθε παραγράφου, ώστε να αντιληφθώ καλύτερα την νοηματική σχέση μεταξύ των.

3.   Σε καθεμιά παράγραφο:

ü  εντοπίζω τα δομικά της στοιχεία (θεματική περίοδο - σχόλια - κατακλείδα)

ü  επισημαίνω λέξεις / φράσεις - κλειδιά για να βρω το θεματικό κέντρο της παραγράφου και τις επιμέρους λεπτομέρειες

ü  δίνω ένα σαφή και περιεκτικό πλαγιότιτλο

     Με βοηθάει να υπογραμμίζω λέξεις/φράσεις κλειδιά του κειμένου, φροντίζω όμως να μην υπογραμμίζω ολόκληρες περιόδους, γιατί με αυτό τον τρόπο κινδυνεύω να μην μπορώ να διακρίνω το ουσιώδες από το επουσιώδες και να τις μεταφέρω αυτούσιες στην περίληψη!

Β΄ ΒΗΜΑ: ΣΥΝΤΑΞΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

1.  Είναι καλό να ξεκινώ με μια εισαγωγική φράση που να αναφέρεται στο συγγραφέα και στην κεντρική ιδέα του κειμένου, π.χ.:

ü  Το κείμενο αναφέρεται σε / θίγει το θέμα ...

ü  Στο συγκεκριμένο άρθρο / δοκίμιο / κειμενικό απόσπασμα ο αρθρογράφος / δοκιμιογράφος / συγγραφέας πραγματεύεται / προσεγγίζει/ διερευνά το θέμα ... /παρουσιάζει / διατυπώνει / εκφράζει τις απόψεις του / κάνει λόγο για...

ü  Ο συντάκτης του κειμένου καταγράφει τον προβληματισμό του αναφορικά με...

ü  Το πρόβλημα του απασχολεί το συγγραφέα είναι ...

     Στην αρχή της περίληψης μπορώ να αξιοποιήσω στοιχεία όπως τον τίτλο, το όνομα του συγγραφέα, το είδος του κειμένου, αλλά αυτό δεν είναι αναγκαστικό. Αν δεν είμαι σίγουρος, -η για το είδος του κειμένου (άρθρο, δοκίμιο κλπ.) δεν κάνω καμία αναφορά σ’ αυτό.

2.   Με βάση τους πλαγιότιτλους που έχω δώσει μεταφέρω με δικά μου λόγια στην περίληψη τις σημαντικότερες ιδέες και φροντίζω να φαίνεται η μεταξύ τους λογική σχέση αξιοποιώντας διαρθρωτικές λέξεις και τρόπους συνοχής.

Έχε το νου σου…

Φροντίζω να πυκνώνω το νόημα του κειμένου χωρίς να το αλλοιώνω και χωρίς να καταφεύγω σε υπερβολικές γενικεύσεις και αφαιρέσεις χρησιμοποιώντας:  

      - παθητική vs ενεργητική σύνταξη à Επιλέγω όποια σύνταξη μου αρέσει, αλλά έχω στο νου μου ότι αυτήν θα διατηρήσω σε όλη την περίληψη μου. Η επιλογή της σύνταξης έχει να κάνει με το ύφος του κειμένου που θέλω να συντάξω. Εάν  θέλω απρόσωπο, σοβαρό και αποστασιοποιημένο ύφος (που είναι και το πιο επιθυμητό) χρησιμοποιώ παθητική φωνή, αν θέλω πιο οικείο και προσωπικό ύφος, τότε χρησιμοποιώ ενεργητική φωνή. Σε κάθε περίπτωση η εναλλαγή ενεργητικής σε παθητική σύνταξη και τούμπαλιν, δημιουργεί σύγχυση στο ύφος, ιδίως για ένα κείμενο που δε θα ξεπερνά τις 10 σειρές. (Στην έκθεση δεν ισχύει αυτός ο περιορισμός καθώς εκεί δεν έχουμε να κάνουμε με ένα κείμενο 10 αράδων, αλλά για ανάπτυξη των ιδεών μας με όποιο ύφος θέλουμε λαμβάνοντας υπόψη πάντα το επικοινωνιακό πλαίσιο που μας ζητείται)

Ύφος:

Δεν μιμούμαι το ύφος του συγγραφέα. (Μπορώ όμως να επισημάνω το ύφος του συγγραφέα αν αυτό είναι σημαντικό και απαραίτητο: π.χ.  «ο συγγραφέας με ειρωνικό ύφος τονίζει ότι...»)

Τρικ για συνοπτική απόδοση του κειμένου:     

 - μετοχές / προθετικά / ονοματικά σύνολα αντί για δευτερεύουσες προτάσεις/ρηματικά σύνολα:
          αν επιχειρήσουμε να εξηγήσουμε à εξηγώντας

              επειδή προκλήθηκε κίνδυνος à εξαιτίας του κινδύνου
              με το να βοηθάμε ο ένας τον άλλο à με την αλληλοβοήθεια
      - μονολεκτικούς αντί περιφραστικούς τύπους: 
            το σύνολο των μελών à η ολομέλεια
      - υπερώνυμα αντί για υπώνυμα:  
           η Ζάκυνθος, η Κεφαλονιά, η Κέρκυραà τα Επτάνησα
      - απαλοιφή προσδιορισμών:  
           ο άκρατος καταναλωτισμός à η υπερκατανάλωση
      - σύνοψη ενεργειών: πλύθηκε, ντύθηκε, βάφτηκε à ετοιμάστηκε κλπ.

Γλώσσα

Φροντίζω η γλώσσα που χρησιμοποιώ να είναι δηλωτική, σαφής, ακριβής. Αποφεύγω τις μεταφορές, τις ποιητικές εκφράσεις, τις αοριστίες.

Αποφεύγω τα αρκτικόλεξα, τις συντομογραφίες, τις απαριθμήσεις, τις παρενθέσεις, τα αποσιωπητικά, τα θαυμαστικά, τα ερωτηματικά (προσέχω τη στίξη γιατί αποτελεί σχόλιο!)

Δε χωρίζω την περίληψη σε παραγράφους

Φροντίζω να μην αποκλίνω από το όριο λέξεων. Αν η εκφώνηση μου ζητά 100 λέξεις, η περίληψη μου πρέπει να είναι +/- 10 λέξεις.

Συνοχή

Δεν παραθέτω τις ιδέες του κειμένου ασύνδετα τη μία μετά την άλλη. Διατηρώ τη συνοχή της περίληψης αξιοποιώντας όλους τους τρόπους που γνωρίζω (βλ. βιβλίο Έκθεση Β’ Λυκείου, Από την θεωρία στην πράξη, το υποκεφάλαιο που αναφέρεται στην συνοχή)  όχι μόνο τις διαρθρωτικές λέξεις.  Σε κάθε άλλη περίπτωση η περίληψή μου φαίνεται τυποποιημένη. Δηλαδή δεν επαναλαμβάνω συνέχεια «ο συγγραφέας αρχικά αναφέρει - στη συνέχεια προσθέτει - επιπλέον, ο συγγραφέας παρουσιάζει - τέλος, ο συντάκτης προτείνει» αλλά αξιοποιώ επαναλήψεις, αντωνυμίες κλπ. για να ρέει ομαλά ο λόγος και να μην είναι μονότονο το ύφος μου. Χρησιμοποιώ επιλεκτικά τα κατάλληλα ρήματα στην κατάλληλη θέση (π.χ. δε γράφω «ο συγγραφέας τονίζει» παρά μόνο αν είμαι απόλυτα σίγουρος ότι πράγματι τονίζει μια ιδέα ως σημαντική σε σχέση με άλλες.)

Ενδεικτικά μπορείς να χρησιμοποιήσεις τα παρακάτω ρήματα σε ενεργητική ή παθητική φωνή:

αναφέρει	συνοψίζει	συνηγορεί	αναπτύσσει	ανασκευάζει	θίγει έμμεσα
επεξηγεί	σχολιάζει	δικαιολογεί	προσδιορίζει	αντιπροτείνει	αποσαφηνίζει
εξετάζει	ερμηνεύει	αντικρούει	υποδεικνύει	αιτιολογεί	αντιπαραθέτει
εκτιμά	διηγείται	βεβαιώνει	ισχυρίζεται	συμβουλεύει	πραγματεύεται
τονίζει	συστήνει	σημειώνει	απολογείται	συμπληρώνει	υπερασπίζεται
αποτιμά	ονομάζει	προβλέπει	αποφαίνεται	τεκμηριώνει	αντιπαραβάλλει
εύχεται	αποκαλεί	επισημαίνει	διευκρινίζει	παρεκβαίνει	ανακεφαλαιώνει
αναλύει	συγκρίνει	παρατηρεί	αναρωτιέται	χαρακτηρίζει	υπεραμύνεται
κρίνει	αντιθέτει	αγανακτεί	αποδεικνύει	καταλήγει	συγκεκριμενοποιεί
απορεί	αντιτείνει	απαριθμεί	παραφράζει	συμπεραίνει	αναφέρεται (σε)
εξηγεί	συνεχίζει	ταξινομεί	διαπιστώνει	μνημονεύει	στηρίζει (άποψη)
διαιρεί	προτείνει	προσθέτει	υποστηρίζει	απορρίπτει	μεταβαίνει
ορίζει	αφηγείται	περιγράφει	αξιολογεί	υπογραμμίζει	επιχειρηματολογεί
δείχνει	παραθέτει	εκφράζει	τελειώνει

Προσέχω μήπως τυχόν η εκφώνηση μου δίνει κάποιο συγκεκριμένο επικοινωνιακό πλαίσιο για τη σύνταξη της περίληψης. Αν, π.χ. μου ζητηθεί «να παρουσιάσω συνοπτικά το περιεχόμενο του κειμένου που διάβασα στην τάξη μου» φροντίζω η περίληψή μου να έχει μια προσφώνηση («Αγαπητοί συμμαθητές») και μια αποφώνηση («Σας ευχαριστώ») χωρίς να αλλάξω τον τρόπο που θα συντάξω το κύριο σώμα της περίληψης.

Ελέγχω προσεκτικά τη σύνταξη, την ορθογραφία, τη στίξη της περίληψης.

Φροντίζω την εικόνα του γραπτού μου (να είναι τακτικό, χωρίς μουτζούρες, με καθαρά, ευανάγνωστα γράμματα)