ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ 16ου ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ ΛΑΤΙΝΙΚΩΝ - Β' ΛΥΚΕΙΟΥ

16ο ΜΑΘΗΜΑ

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΚΑΙΣΑΡΑ ΣΤΗ ΓΑΛΑΤΙΑ

Nostri, postquam pila in hostes miserunt, gladiis rem gerunt. Repente post tergum equitatus cernitur; cohortes appropinquant; hostes terga vertunt ac fugiunt; eis equites occurrunt. Fit magna caedes. Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur; dux Arvenorum vivus in fuga comprehenditur; signa militaria LXXIIII (septuaginta quattor) ad Caesarem referuntur; magnus numerus hostium capitur atque interficitur; reliqui ex fuga in civitates discedunt. Postero die ad Caesarem legati mittuntur. Caesar iubet arma tradi ac principes produci. Ipse pro castris consedit; eo duces producuntur. Vercingetorix deditur, arma proiciuntur.

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Οι δικοί μας, (στρατιώτες) αφού πέταξαν τα ακόντια στους εχθρούς, μάχονται με τα ξίφη. Ξαφνικά διακρίνεται στα νώτα τους το ιππικό (μας)· οι κοόρτεις πλησιάζουν· οι εχθροί στρέφουν τα νώτα (τους) και τρέπονται σε φυγή· οι ιππείς τους επιτίθενται. Γίνεται μεγάλη σφαγή. Ο Σεδούλιος, ο στρατηγός και ηγεμόνας των Λεμοβίκων, σκοτώνεται· ο στρατηγός των Αρβέρνων συλλαμβάνεται ζωντανός πάνω στη φυγή· εβδομήντα τέσσερα στρατιωτικά λάβαρα παραδίδονται στον Καίσαρα· μεγάλος αριθμός εχθρών συλλαμβάνεται και εκτελείται· οι υπόλοιποι διασκορπίζονται μετά τη φυγή στις επικράτειές τους. Την επόμενη μέρα στέλνονται πρεσβευτές στον Καίσαρα. Ο Καίσαρας διατάζει να παραδοθούν τα όπλα και να οδηγηθούν μπροστά του οι αρχηγοί (τους). Ο ίδιος παίρνει θέση μπροστά στο στρατόπεδο· εκεί οδηγούνται οι αρχηγοί. Ο Βερκιγγετόριγας παραδίδεται, τα όπλα κατατίθενται.

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

noster -a -um= δικός –ή -ό μας

postquam = όταν, αφού

pilum -i = το ακόντιο

hostis -is = ο εχθρός

in hostes = στους εχθρούς

mitto –misi –missum -mittere = στέλνω, ρίχνω

gladius -ii = το ξίφος

res –rei = το πράγμα

gero –gessi –gestum -gerere = διεξάγω

rem gero = μάχομαι

repente = ξαφνικά

tergum –i = η πλάτη, τα νώτα

post tergum = στα νώτα

equitatus -us = το ιππικό

cerno –crevi –cretum -cernere = διακρίνω

cohors -cohortis = η κοόρτη

appropinquo –avi –atum -are = πλησιάζω

verto –verti –versum -vertere = στρέφω

fugio –fugi- fugitum -fugere = φεύγω, τρέπομαι σε φυγή

is –ea -id = αυτός –ή -ό

eques -itis = ο ιππέας

occurro –occurri (occucurri) –occursum –occurrere + _οτική = προστρέχω,

επιτίθεμαι

fio –factus sum -fieri = γίνομαι

magnus –a -um = μεγάλος –η -ο

caedes -is = η σφαγή

Sedulius –ii // -i = ο Σεδούλιος

dux -ducis = ο στρατηγός

princeps -ipis = ο άρχοντας, ο ηγεμόνας

Lemovices -um = οι Λεμοβίκες

occido –occidi –occisum -occidere = σκοτώνω

Arveni -orum = οι Αρβένοι

vivus –a -um = ζωντανός –ή -ό

fuga –ae = η φυγή

in fuga = στη φυγή

ex fuga = μετά τη φυγή

comprehendo –ndi –nsum -ndere = συλλαμβάνω, καταλαμβάνω

signum -i = η σημαία, το λάβαρο, το σύνθημα

militaris –is -e = στρατιωτικός –ή -ό

LXXIIII (septuaginta quattor) = εβδομήντα τέσσερα

Caesar -aris = ο Καίσαρας

ad Caesarem = στον Καίσαρα

refero –retuli –relatum -referre = παραδίδω, μεταφέρω

numerus -i = ο αριθμός

capio –cepi –captum -capere = λαμβάνω, αιχμαλωτίζω

interficio –interfeci –interfectum -interficere = εκτελώ, σκοτώνω

reliquus –a -um = υπόλοιπος –η -ο

civitas -tatis = η πολιτεία, η επικράτεια

in civitates = στις επικράτειες

discedo –discessi –discessum -discedere = αποχωρώ, διασκορπίζομαι

posterus –a -um = επόμενος –η -ο

dies -diei = η ημέρα

legatus -i = ο πρεσβευτής, ο αγγελιοφόρος

iubeo –iussi –iussum -iubere = διατάζω

arma -orum = τα όπλα

trado –tradidi –traditum -tradere = παραδίδω

produco –produxi –productum -producere = οδηγώ μπροστά

ipse –ipsa –ipsum = ο ίδιος –α-ο

castrum -i = το φρούριο // castra –orum = το στρατόπεδο

pro castris = μπροστά στο στρατόπεδο

consido –consedi –consessum –considere = εγκαθίσταμαι, παίρνω θέση

eo = εκεί

Vercingetorix -rigis = ο Βερκιγγετόριγας

dedo –dedidi –deditum –dedere = παραδίδω

proicio –proieci –proiectum –proicere = καταθέτω, ρίχνω μπροστά

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

1. Nostri, postquam pila in hostes miserunt, gladiis rem gerunt:

Nostri gladiis rem gerunt : κύρια πρόταση

gerunt: ρήμα, Nostri: υποκείμενο ρήματος, rem: αντικείμενο ρήματος, gladiis: αφαιρετική οργάνου στο ρήμα gerunt

postquam pila in hostes miserunt : δευτερεύουσα χρονική πρόταση (προτερόχρονο

στο παρελθόν) miserunt: ρήμα, Nostri: εννοείται υποκείμενο ρήματος, pila: αντικείμενο ρήματος, in hostes: εμπρόθετος προσδιορισμός εχθρικής κατεύθυνσης στο ρήμα miserunt

2. Repente post tergum equitatus cernitur; : κύρια πρόταση

cernitur: ρήμα, equitatus: υποκείμενο ρήματος, post tergum: εμπρόθετος προσδιορισμός του τόπου στο ρήμα cernitur, Repente: επιρρηματικός προσδιορισμός τρόπου στο ρήμα cernitur

3. cohortes appropinquant; : κύρια πρόταση

appropinquant: ρήμα, cohortes: υποκείμενο ρήματος

4. hostes terga vertunt ac fugiunt; :

hostes terga vertunt : vertunt: ρήμα, hostes: υποκείμενο ρήματος, terga: αντικείμενο ρήματος

ac fugiunt : κύρια πρόταση

fugiunt: ρήμα, hostes: εννοείται υποκείμενο ρήματος

5. eis equites occurrunt : κύρια πρόταση

occurrunt: ρήμα, equites: υποκείμενο ρήματος, eis: αντικείμενο ρήματος

6. Fit magna caedes : κύρια πρόταση

Fit: ρήμα, caedes: υποκείμενο ρήματος, magna: επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο caedes

7. Sedulius, dux et princeps Lemovicum, occiditur; : κύρια πρόταση

occiditur: ρήμα, Sedulius: υποκείμενο ρήματος, dux, princeps: παραθέσεις στο υποκείμενο Sedulius, Lemovicum: γενική κτητική στις παραθέσεις dux et princeps

8. dux Arvenorum vivus in fuga comprehenditur; : κύρια πρόταση

comprehenditur: ρήμα, dux: υποκείμενο ρήματος, Arvenorum: γενική κτητική στο υποκείμενο dux, vivus: επιρρηματικό κατηγορούμενο τρόπου στο ρήμα comprehenditur, in fuga: εμπρόθετος προσδιορισμός χρόνου στο ρήμα comprehenditur

9. signa militaria LXXIIII (septuaginta quattor) ad Caesarem referuntur; : κύρια πρόταση

referuntur: ρήμα, signa: υποκείμενο ρήματος, militaria, LXXIIII (septuaginta quattor): επιθετικοί προσδιορισμοί στο υποκείμενο signa, ad Caesarem: εμπρόθετος προσδιορισμός κατεύθυνσης στο ρήμα referuntur

10. magnus numerus hostium capitur atque interficitur :

magnus numerus hostium capitur : κύρια πρόταση

capitur: ρήμα, numerus: υποκείμενο ρήματος, magnus: επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο numerus, hostium: γενική διαιρετική στο υποκείμενο numerus

atque interficitur : κύρια πρόταση

interficitur: ρήμα, (εννοείται) numerus: υποκείμενο ρήματος, (εννοείται) magnus: επιθετικός προσδιορισμός στο υποκείμενο numerus, (εννοείται) hostium: γενική διαιρετική στο υποκείμενο numerus

11. reliqui ex fuga in civitates discedunt : κύρια πρόταση

discedunt: ρήμα, reliqui: υποκείμενο ρήματος, ex fuga: εμπρόθετος προσδιορισμός χρόνου στο ρήμα discedunt, in civitates: εμπρόθετος προσδιορισμός κίνησης σε τόπο στο ρήμα discedunt

12. Postero die ad Caesarem legati mittuntur : κύρια πρόταση

mittuntur: ρήμα, legati: υποκείμενο ρήματος, die: αφαιρετική χρόνου στο ρήμα mittuntur, Postero: επιθετικός προσδιορισμός στη λέξη die, ad Caesarem: εμπρόθετος προσδιορισμός κατεύθυνσης σε πρόσωπο

13. Caesar iubet arma tradi ac principes produci : κύρια πρόταση

iubet: ρήμα, Caesar: υποκείμενο ρήματος, tradi, produci: αντικείμενα ρήματος  (τελικά απαρέμφατα), arma: υποκείμενο στο απαρέμφατο tradi (ετεροπροσωπία), principes: υποκείμενο στο απαρέμφατο produci (ετεροπροσωπία)

14. Ipse pro castris consedit; : κύρια πρόταση

consedit: ρήμα, Ipse: υποκείμενο ρήματος, pro castris: εμπρόθετος προσδιορισμός στάσης σε τόπο στο ρήμα consedit

15. eo duces producuntur : κύρια πρόταση

producuntur: ρήμα, duces: υποκείμενο ρήματος, eo: επιρρηματικός προσδιορισμός κίνησης σε τόπο στο ρήμα producuntur

16. Vercingetorix deditur, arma proiciuntur :

Vercingetorix deditur : κύρια πρόταση

deditur: ρήμα, Vercingetorix: υποκείμενο ρήματος

arma proiciuntur : κύρια πρόταση

proiciuntur: ρήμα, arma: υποκείμενο ρήματος

ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ

Nostri: ονομαστική πτώση πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους της κτητικής αντωνυμίας noster -a –um (α΄ πρόσωπο)

postquam: χρονικό ς σύνδεσμος

pila: αιτιατική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού β΄ κλίσης pilum –i (ουδέτερο)

hostes: αιτιατική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού γ΄ κλίσης hostis –is (αρσενικό)

miserunt: γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου του ρήματος mitto –misi –missum –mittere (γ΄ συζυγία)

gladiis: αφαιρετική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού β΄ κλίσης gladius-ii (αρσενικό)

rem: αιτιατική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού ε΄ κλίσης res –rei (θηλυκό) gerunt: γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα του ρήματος gero –gessi –gestum -gerere (γ΄ συζυγία)

Repente : τροπικό επίρρημα

tergum : αιτιατική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού β΄ κλίσης tergum –i (ουδέτερο)

equitatus : ονομαστική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού δ΄ κλίσης equitatus – us (αρσενικό)

cernitur : γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής παθητικού ενεστώτα του ρήματος cerno – crevi –cretum –cernere (γ΄ συζυγία)

cohortes : ονομαστική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού γ΄ κλίσης cohors –cohortis (θηλυκό)

appropinquant : γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα του ρήματος appropinquo –avi –atum –are (α΄ συζυγία)

hostes : ονομαστική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού γ΄ κλίσης hostis - is (αρσενικό)

terga : αιτιατική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού β΄ κλίσης tergum –i (ουδέτερο)

vertunt : γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα του ρήματος verto –verti – versum -vertere (γ΄ συζυγία)

fugiunt : γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα του ρήματος fugio –fugi-fugitum -fugere (γ΄ συζυγία)

eis : δοτική πτώση πληθυντικού αριθμού του αρσενικού γένους της οριστικής αντωνυμίας is –ea -id

equites : ονομαστική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού γ΄ κλίσης eques – itis (αρσενικό)

occurrunt : γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα του ρήματος occurro – occurri (occucurri) –occursum –occurrere (γ΄ συζυγία)

Fit : γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα του ρήματος fio –factus sum –fieri (παθητικό του facio)

magna : ονομαστική πτώση ενικού αριθμού του θηλυκού γένους του επιθέτου β΄ κλίσης magnus –a -um

caedes : ονομαστική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού γ΄ κλίσης caedes –is (θηλυκό)

Sedulius : ονομαστική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού β΄ κλίσης Sedulius –ii // -i (αρσενικό, κλητική Seduli)

dux : ονομαστική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού γ΄ κλίσης dux –ducis (αρσενικό)

princeps : ονομαστική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού γ΄ κλίσης princeps - ipis (αρσενικό)

Lemovicum (μόνο πληθυντικό) : γενική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού γ΄ κλίσης Lemovices -um (αρσενικό)

occiditur : γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής παθητικού ενεστώτα του ρήματος occido – occidi –occisum -occidere (γ΄ συζυγία)

Arvenorum : γενική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιστικοποιημένου επιθέτου β΄ κλίσης Arvenus–a -um

vivus : ονομαστική πτώση ενικού αριθμού του αρσενικού γένους του επιθέτου β΄κλίσης vivus –a -um

fuga : αφαιρετική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού α΄ κλίσης fuga –ae (θηλυκό)

comprehenditur : γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής παθητικού ενεστώτα του ρήματος comprehendo –ndi –nsum -ndere (γ΄ συζυγία)

signa : ονομαστική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού β΄ κλίσης signum - i (ουδέτερο)

militaria : ονομαστική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουδετέρου γένους του επιθέτου γ΄ κλίσης militaris –is -e

LXXIIII (septuaginta quattor) : απόλυτο αριθμητικό

Caesarem : αιτιατική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού β΄ κλίσης Caesar -aris

(αρσενικό)

referuntur : γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παθητικού ενεστώτα του ρήματος refero –retuli –relatum -referre (γ΄ συζυγία)

magnus : ονομαστική πτώση ενικού αριθμού του αρσενικού γένους του επιθέτου β΄ κλίσης magnus –a -um

numerus : ονομαστική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού β΄ κλίσης numerus –i (αρσενικό)

hostium : γενική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού γ΄ κλίσης hostis –is (αρσενικό)

capitur : γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής παθητικού ενεστώτα του ρήματος capio –cepi – captum -capere (γ΄ συζυγία)

interficitur : γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής παθητικού ενεστώτα του ρήματος interficio –interfeci –interfectum –interficere (γ΄ συζυγία)

reliqui : ονομαστική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουδετέρου γένους του επιθέτου β΄ κλίσης reliquus –a –um

fuga : αφαιρετική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού α΄ κλίσης fuga –ae (θηλυκό)

civitates : αιτιατική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού γ΄ κλίσης civitas - tatis (θηλυκό)

discedunt : γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα του ρήματος discedo – discessi –discessum -discedere (γ΄ συζυγία)

Postero : αφαιρετική πτώση ενικού αριθμού του αρσενικού γένους του επιθέτου β΄ κλίσης posterus –a -um

die : αφαιρετική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού ε΄ κλίσης dies –diei (αρσενικό)

legati : ονομαστική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού β΄ κλίσης legatus - i (αρσενικό)

mittuntur : γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παθητικού ενεστώτα του ρήματος mitto –misi –missum –mittere (γ΄ συζυγία)

Caesar : ονομαστική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού β΄ κλίσης Caesar –aris (αρσενικό)

iubet : γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής ενεστώτα του ρήματος iubeo –iussi –iussum - iubere (β΄ συζυγία)

arma (μόνο πληθυντικό) : αιτιατική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού β΄ κλίσης arma –orum (ουδέτερο)

tradi : απαρέμφατο παθητικού ενεστώτα του ρήματος trado –tradidi –traditum - tradere (γ΄ συζυγία)

principes : αιτιατική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού γ΄ κλίσης princeps -ipis (αρσενικό)

produci : απαρέμφατο παθητικού ενεστώτα του ρήματος produco –produxi – productum -producere (γ΄ συζυγία)

Ipse : ονομαστική πτώση ενικού αριθμού του αρσενικού γένους της δεικτικής (ως οριστική εδώ) αντωνυμίας ipse –ipsa –ipsum

castris : αφαιρετική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού β΄ κλίσης castrum -i // castra –orum (ουδέτερο, ετερόσημο)

consedit : γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής παρακειμένου του ρήματος consido –consedi –consessum –considere (γ΄ συζυγία)

eo : τοπικό επίρρημα

duces : ονομαστική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού γ΄ κλίσης dux - ducis (αρσενικό)

producuntur : γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παθητικού ενεστώτα του ρήματος produco –produxi –productum -producere (γ΄ συζυγία)

Vercingetorix : ονομαστική πτώση ενικού αριθμού του ουσιαστικού γ΄ κλίσης Vercingetorix -rigis (αρσενικό)

deditur : γ΄ ενικό πρόσωπο οριστικής παθητικού ενεστώτα του ρήματος dedo –dedidi –deditum –dedere (γ΄ συζυγία)

arma (μόνο πληθυντικό) : αιτιατική πτώση πληθυντικού αριθμού του ουσιαστικού β΄ κλίσης arma –orum (ουδέτερο)

proiciuntur : γ΄ πληθυντικό πρόσωπο οριστικής παθητικού ενεστώτα του ρήματος proicio –proieci –proiectum –proicere

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΑ ΦΑΙΝΟΜΕΝΑ

ü    Εμπρόθετοι Προσδιορισμοί

in (πρόθεση) + Αφαιρετική → χρόνο (in fuga)

in (πρόθεση) + Αιτιατική → εχθρική κατεύθυνση (in hostes), κατεύθυνση σε τόπο (in civitates)

ex (πρόθεση) + Αφαιρετική → χρόνο (ex fuga)

ad (πρόθεση) + Αιτιατική → κατεύθυνση σε πρόσωπο (ad Caesarem)

post (πρόθεση) + Αιτιατική → τόπο (post tergum)

pro (πρόθεση) + Αφαιρετική → τόπο (pro castris)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να μεταφέρετε τα προσηγορικά ουσιαστικά της α΄, δ΄,  και ε΄ κλίσης στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού.

2. Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά που απαντούν μόνο στον πληθυντικό αριθμό της β΄ και γ΄ κλίσης και να γράψετε την ονομαστική και αφαιρετική πληθυντικού.

3. Ποια ουσιαστικά της γ΄ κλίσης σχηματίζουν γενική πληθυντικού «-um» και «-ium» όπως το «civitas»;

4. Ποια η διαφορά στον τρόπο κλίσης των «hostis» και «dux»; Πώς δικαιολογείται;

5. Αφού συνδυάσετε τα δευτερόκλιτα επίθετα «magnus» και «posterus», με ένα τριτόκλιτο ουσιαστικό του κειμένου, που τους ταιριάζει, να τα κλίνετε μαζί στον ενικό αριθμό.

6. Να κλίνετε τον ενικό αριθμό των ουσιαστικών «res», «vir», «actas», «labor» (-πόνος), «via», «signum» μαζί με το επίθετο «militaris».

7. Να γράψετε τα παρεπόμενα για καθεμία αντωνυμία του κειμένου.

8. Ποια η σημασιολογική διαφορά μεταξύ των αντωνυμιών «is» και «ipse»;

9. Να μεταφέρετε τις αντωνυμίες του κειμένου στην αντίστοιχη πτώση του άλλου αριθμού και στα τρία γένη.

10. Των ρημάτων «capio», «cerno» και «occido» να γράψετε τους αρχικούς χρόνους στην  παθητική φωνή.

11. Να γράψετε τις καταλήξεις του απαρεμφάτου του παθητικού ενεστώτα και στις  τέσσερις συζυγίες.