Κατηγορούμενο

Τα είδη των κατηγορουμένων που συναντάμε στα αρχαία είναι τρία:

1)Απλό κατηγορούμενο: Εξαρτάται από συνδετικό ρήμα (εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω, ἐφυν, πέφυκα, τυγχάνω, διατελῶ, λέγομαι, νομίζομαι, ὀνομάζομαι, ἀποβαίνω, ἐκβαίνω κτλ.)

                                         Π.χ. Οὗτός ἐστι μαθητής.

2)Προληπτικό κατηγορούμενο ή κατηγορούμενο αποτελέσματος: Το συναντάμε κοντά σε ρήματα που δηλώνουν αύξηση, εξέλιξη και ως τέτοιο κατηγορούμενο χρησιμοποιείται η λέξη “μέγας”.

    Π.χ.- Ὁ Φίλιππος ηὔξετο μέγας.

           - Τὸ ὕψος τοῦ τείχους ᾔρετο μέγα.

    Ρήματα από τα οποία συνήθως εξαρτάται  το προληπτικό κατηγορούμενο είναι τα:αἴρομαι, αὔξομαι, τρέφομαι, ῥέω, πνέω κτλ.

3)Επιρρηματικό κατηγορούμενο: Το επιρρηματικό κατηγορούμενο δεν είναι επίρρημα αλλά ομοιόπτωτος προσδιορισμός στη λέξη που αναφέρεται. Το λέμε επιρρηματικό γιατί μας δίνει και μία επιρρηματική ιδιότητα (βρίσκεται ως συνήθως κοντά σε ρήμα κίνησης).

α) Επιρρηματικό Κ. τρόπου: Χρησιμοποιούνται συνήθως οι λέξεις ἑκών - ἑκοῦσα - ἑκόν, ἄκων - ἄκουσα - ἆκον, ὑπόσπονδος, ἐθελούσιος, ἄκριτος  (=χωρίς δίκη, κρίση) και ἄσμενος (=με χαρά).                Π.χ. Ἄσμενός σε ἑώρακα.

β) Επιρρηματικό Κ. σειράς-τάξης: Χρησιμοποιούνται τα αριθμητικά: πρῶτος, δεύτερος…τελευταῖος.         Π.χ. Ξενοφὼν ἀφίκετο πρώτος.

            γ) Επιρρηματικό Κ. σκοπού: Χρησιμοποιείται συνήθως η λέξη βοηθός.

        Π.χ. Αἱ νῆες ἦλθον βοηθοί.

           δ) Επιρρηματικό Κ. χρόνου: Χρησιμοποιούνται οι λέξεις ἑωθινός, ὄρθριος, ὄόψοιος,  δευτεραῖος, τριταῖος.

        Π.χ. Οἱ στρατιῶται ἦλθον ἑωθινοί.

ε)Επιρρηματικό Κ. τόπου:

        Π.χ. Πελάγιος ἔπλευσεν  Ἀλκιβιάδης.

          στ)Επιρρηματικό Κ. ποσού: Χρησιμοποιείται συνήθως η λέξη ἁθρόος.

        Π.χ. Οἱ στρατιῶται εἵποντο ἀθρόοι.

Κατηγορούμενο αντικειμένου

Τα ρήματα που έχουν τη σημασία του λέγω, νομίζω, ποιῶ, ὀνομάζω, θεωρῶ ακολουθούνται από  δύο αιτιατικές από τις οποίες είναι η μία στην άλλη κατηγορούμενο.

                          Α.          Κ.(αντικειμένου)

Π.χ. Ὀνομάζω τοῦτον μαθητήν.

* Κατηγορούμενο του αντικειμένου παίρνει και το ρήμα χρῶμαι αλλά με δύοδοτικές.         

                 Α.          Κ.(αντικειμένου) 

  Π.χ. Χρῶμαι τούτοις τεκμηρίοις. 

** Κατηγορούμενο του αντικειμένου αλλά με δύο γενικές παίρνει και το ρήμα τυγχάνω (σπάνια περίπτωση).

                             Α.     Κ.(αντικειμένου)   

    Π.χ. Τυγχάνω ἡμῶν ὁμ