ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΚΕΙΜΕΝΟΥ ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ  ΚΕΙΜΕΝΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ SMARTLEARN, ΣΕΛ 8-13

Για να επεξεργαστούμε ένα κείμενο της αρχαίας ελληνικής πρέπει να ακολουθήσουμε μια διαδικασία η οποία θα βοηθήσει να καταλάβουμε αρχικά την δομή του κειμένου και έπειτα θα λειτουργήσει ως εργαλείο για την απόδοση του στα νέα ελληνικά. Η διαδικασία αυτή προϋποθέτει καλή ως άριστη γνώση του συντακτικού, έτσι ώστε να μη δουλεύουμε το κείμενο με εικασίες, αλλά με ολοκληρωμένα και σταθερά βήματα. Τα βήματα που ακολουθώ αποδίδονται παρακάτω:

1ο βήμα: διαβάζω το κείμενο:

ἐγὼ δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πρόσθεν μὲν ἀκούων ἐζήλουν τήνδε τὴν πόλιν ὅτι πάντας καὶ τοὺς ἀδικουμένους καὶ τοὺς φοβουμένους ἐνθάδε καταφεύγοντας ἐπικουρίας ἤκουον τυγχάνειν: νῦν δ' οὐκέτ' ἀκούω, ἀλλ' αὐτὸς ἤδη παρὼν ὁρῶ Λακεδαιμονίους τε τοὺς ὀνομαστοτάτους καὶ μετ' αὐτῶν τοὺς πιστοτάτους φίλους αὐτῶν πρὸς ὑμᾶς τε ἥκοντας καὶ δεομένους αὖ ὑμῶν ἐπικουρῆσαι.  ὁρῶ δὲ καὶ Θηβαίους, οἳ τότε οὐκ ἔπεισαν Λακεδαιμονίους ἐξανδραποδίσασθαι ὑμᾶς, νῦν δεομένους ὑμῶν [μὴ] περιιδεῖν ἀπολομένους τοὺς σώσαντας ὑμᾶς. τῶν μὲν οὖν ὑμετέρων προγόνων καλὸν λέγεται, ὅτε τοὺς Ἀργείων τελευτήσαντας ἐπὶ τῇ Καδμείᾳ οὐκ εἴασαν ἀτάφους γενέσθαι: ὑμῖν δὲ πολὺ κάλλιον ἂν γένοιτο, εἰ τοὺς ἔτι ζῶντας Λακεδαιμονίων μήτε ὑβρισθῆναι μήτε ἀπολέσθαι ἐάσαιτε. 

Ξενοφώντας, Ελληνικά 6,5, 45-46

2ο βήμα: βρίσκω τα ρήματα του κειμένου. Θυμάμαι πάντα ότι ένα ρήμα ισούται με μία πρόταση:

Άρα:

 ἐγὼ δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πρόσθεν μὲν ἀκούων ἐζήλουν τήνδε τὴν πόλιν ὅτι πάντας καὶ τοὺς ἀδικουμένους καὶ τοὺς φοβουμένους ἐνθάδε καταφεύγοντας ἐπικουρίας ἤ κουον τυγχάνειν: νῦν δ' οὐκέτ' ἀκούω, ἀλλ' αὐτὸς ἤδη παρὼν ὁρῶ Λακεδαιμονίους τε τοὺς ὀνομαστοτάτους καὶ μετ' αὐτῶν τοὺς πιστοτάτους φίλους αὐτῶν πρὸς ὑμᾶς τε ἥκοντας καὶ δεομένους αὖ ὑμῶν ἐπικουρῆσαι ὁρῶδὲ καὶ Θηβαίους, οἳ τότε οὐκ ἔπεισαν Λακεδαιμονίους ἐξανδραποδίσασθαι ὑμᾶς, νῦν δεομένους ὑμῶν [μὴ] περιιδεῖν ἀπολομένους τοὺς σώσαντας ὑμᾶς. τῶν μὲν οὖν ὑμετέρων προγόνων καλὸν λέγεται, ὅτε τοὺς Ἀργείων τελευτήσαντας ἐπὶ τῇ Καδμείᾳ οὐκ εἴασαν ἀτάφους γενέσθαι: ὑμῖν δὲ πολὺ κάλλιον ἂν γένοιτο, εἰ τοὺς ἔτι ζῶντας Λακεδαιμονίων μήτε ὑβρισθῆναι μήτε ἀπολέσθαι ἐάσαιτε.

3ο βήμα: βρίσκω συνδέσμους και αντωνυμίες που εισάγουν δευτερεύουσα πρόταση

ἐγὼ δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πρόσθεν μὲν ἀκούων ἐζήλουν τήνδε τὴν πόλιν ὅτι πάντας καὶ τοὺς ἀδικουμένους καὶ τοὺς φοβουμένους ἐνθάδε καταφεύγοντας ἐπικουρίας ἤ κουον τυγχάνειν: νῦν δ' οὐκέτ' ἀκούω, ἀλλ' αὐτὸς ἤδη παρὼν ὁρῶ Λακεδαιμονίους τε τοὺς ὀνομαστοτάτους καὶ μετ' αὐτῶν τοὺς πιστοτάτους φίλους αὐτῶν πρὸς ὑμᾶς τε ἥκοντας καὶ δεομένους αὖ ὑμῶν ἐπικουρῆσαι ὁρῶδὲ καὶ Θηβαίους, οἳ τότε οὐκ ἔπεισαν Λακεδαιμονίους ἐξανδραποδίσασθαι ὑμᾶς, νῦν δεομένους ὑμῶν [μὴ] περιιδεῖν ἀπολομένους τοὺς σώσαντας ὑμᾶς. τῶν μὲν οὖν ὑμετέρων προγόνων καλὸν λέγεται, ὅτε τοὺς Ἀργείων τελευτήσαντας ἐπὶ τῇ Καδμείᾳ οὐκ εἴασαν ἀτάφους γενέσθαι: ὑμῖν δὲ πολὺ κάλλιον ἂν γένοιτο, εἰ τοὺς ἔτι ζῶντας Λακεδαιμονίων μήτε ὑβρισθῆναι μήτε ἀπολέσθαι ἐάσαιτε.

4ο βήμα: χωρίζω τις δευτερεύουσες προτάσεις[1]:

ἐγὼ δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πρόσθεν μὲν ἀκούων ἐζήλουν τήνδε τὴν πόλιν  1. ὅτι πάντας καὶ τοὺς ἀδικουμένους καὶ τοὺς φοβουμένους ἐνθάδε καταφεύγοντας ἐπικουρίας ἤ κουον τυγχάνειν:   νῦν δ' οὐκέτ' ἀκούω, ἀλλ' αὐτὸς ἤδη παρὼν ὁρῶ Λακεδαιμονίους τε τοὺς ὀνομαστοτάτους καὶ μετ' αὐτῶν τοὺς πιστοτάτους φίλους αὐτῶν πρὸς ὑμᾶς τε ἥκοντας καὶ δεομένους αὖ ὑμῶν ἐπικουρῆσαι ὁρῶδὲ καὶ Θηβαίους, 2. οἳτότε οὐκ ἔπεισαν Λακεδαιμονίους ἐξανδραποδίσασθαι ὑμᾶς, νῦν δεομένους ὑμῶν [μὴ] περιιδεῖν ἀπολομένους τοὺς σώσαντας ὑμᾶς. τῶν μὲν οὖν ὑμετέρων προγόνων καλὸν λέγεται, 3. ὅτε τοὺς Ἀργείων τελευτήσαντας ἐπὶ τῇ Καδμείᾳ οὐκ εἴασαν ἀτάφους γενέσθαι: ὑμῖν δὲ πολὺ κάλλιον ἂν γένοιτο 4.εἰ τοὺς ἔτι ζῶντας Λακεδαιμονίων μήτε ὑβρισθῆναι μήτε ἀπολέσθαι ἐάσαιτε.

5ο βήμα: χωρίζω και τις κύριες προτάσεις[2]

1. ἐγὼ δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πρόσθεν μὲν ἀκούων ἐζήλουν τήνδε τὴν πόλιν  ὅτι πάντας καὶ τοὺς ἀδικουμένους καὶ τοὺς φοβουμένους ἐνθάδε καταφεύγοντας ἐπικουρίας ἤ κουον τυγχάνειν:    2. νῦν δ' οὐκέτ' ἀκούω,

3. ἀλλ' αὐτὸς ἤδη παρὼν ὁρῶ Λακεδαιμονίους τε τοὺς ὀνομαστοτάτους καὶ μετ' αὐτῶν τοὺς πιστοτάτους φίλους αὐτῶν πρὸς ὑμᾶς τε ἥκοντας καὶ δεομένους αὖ ὑμῶν ἐπικουρῆσαι   4. ὁρῶ δὲ καὶ Θηβαίους, οἳ τότε οὐκ ἔπεισαν Λακεδαιμονίους ἐξανδραποδίσασθαι ὑμᾶς, νῦν δεομένους ὑμῶν [μὴ] περιιδεῖν ἀπολομένους τοὺς σώσαντας ὑμᾶς. 5. τῶν μὲν οὖν ὑμετέρων προγόνων καλὸν λέγεται, ὅτε τοὺς Ἀργείων τελευτήσαντας ἐπὶ τῇ Καδμείᾳ οὐκ εἴασαν ἀτάφους γενέσθαι: 6. ὑμῖν δὲ πολὺ κάλλιον ἂν γένοιτο,  εἰ τοὺς ἔτι ζῶντας Λακεδαιμονίων μήτε ὑβρισθῆναι μήτε ἀπολέσθαι  ἐάσαιτε.

6ο βήμα: έχοντας χωρίσει τις προτάσεις, ξεκινώ αναλυτική σύνταξη.

Σημείωση:

 Θυμάμαι πάντα ότι ξεκινώ την σύνταξη από τις κύριες προτάσεις γιατί από αυτές εξαρτώνται οι δευτερεύουσες.

 ‚ Ένας όρος μπορεί να έχει πάνω από μία συντακτική θέση μέσα στο κείμενο, μπορεί δηλαδή μια μετοχή να λετουργεί ως αντικείμενο του ρήματος και ως υποκείμενο ενός απαρεμφάτου της πρότασης (βλέπε στην χρονική πρόταση τημ μετοχή τελευτήσαντας)

ƒ ξεκινάω την σύνταξη από το ρήμα, απαντάω στις ερωτήσεις «Ποιος;» «Τι;» για να βρω το υποκείμενο και το αντικείμενο και συνεχίζω στους υπολοιπους ρηματικούς τύπους, δηλαδή στα απαρέμφατα και στις μετοχές.

 Έτσι:

Αναλυτική σύνταξη…

Ø  ἐγὼ δέ, ὦ ἄνδρες Ἀθηναῖοι, πρόσθεν μὲν ἀκούων ἐζήλουν τήνδε τὴν πόλιν: εζήλουν: ρήμα, εγώ: υποκείμενο, πόλιν: αντικείμενο, τήνδε: κατηγορηματικός προσδιορισμός στο πόλιν, ακούων: τροπική ή χρονική μετοχή.

Ø  ὅτι πάντας καὶ τοὺς ἀδικουμένους καὶ τοὺς φοβουμένους ἐνθάδε καταφεύγοντας ἐπικουρίας ἤ κουον τυγχάνειν: δευτερεύουσα αιτιολογική πρόταση   από το εζήλουν, ρήμα ψυχικού πάθους, ηκουον: ρήμα, εγώ: υποκείμενο, τυγχάνειν: αντικείμενο στο ρήμα,ειδικό απαρέμφατο, πάντας: υποκείμενο στο τυγχάνειν, επικουρίας: αντικείμενο στο τυγχάνειν. Τους αδικουμένους-τους φοβούμενους: επιθετικές μετοχές, επεξηγήσεις το πάντας.

Ø  νῦν δ' οὐκέτ' ἀκούω:  ακούω: ρήμα, εγώ το υποκείμενο, ουκέτι: επιρρηματικός προσδιορισμός του χρόνου.

Ø  ἀλλ' αὐτὸς ἤδη παρὼν ὁρῶ Λακεδαιμονίους τε τοὺς ὀνομαστοτάτους καὶ μετ' αὐτῶν τοὺς πιστοτάτους φίλους αὐτῶν πρὸς ὑμᾶς τε ἥκοντας καὶ δεομένους αὖ ὑμῶν ἐπικουρῆσαι αυτός: υποκείμενο στο ρήμα και στη μετοχή παρων: τροπική ή χρονική μετοχή, Λακεδαιμονίους: αντικείμενο στο ορώ, τους ονομαστοτάτους: επιθετικός προσδιορισμός στο Λακεδαιμονίους, ηκόντας-δεόμενους: κατηγορηματικές μετοχές από το ορώ, προς υμας: εμπρ. προσδιορισμός διεύθυνσης, υμων-επικουρησαι (τελικό απαρέμφατο): αντικείμενο στη μτχ δεομένους, αυ: επιρρ. προσδιορισμός του χρόνου, υμας: εννοούμενο υποκείμενο στο επικουρησαι, αυτοις: αντικείμενο στο επικουρησαι

Ø  ὁρῶ δὲ καὶ Θηβαίους νῦν δεομένους ὑμῶν [μὴ] περιιδεῖν ἀπολομένους τοὺς σώσαντας ὑμᾶς.: ορώ: ρήμα, εγώ: υποκείμενο , Θηβαίους: αντικείμενο, δεομένους: κατηγορηματική μετοχή από το ορώ, υμων-περιιδειν: αντικείμενο στην μετοχή δεομένους, υμας: εννοούμενο υποκείμενο στο περιιδειν, απολομένους: κατηγορηματική μετοχή από το περιιδειν,  τους σώσαντας: επιθετική μετοχή, αντικείμενο στο περιιδειν, υμας: αντικείμενο στο σώσαντας

Ø  οἳ τότε οὐκ ἔπεισαν Λακεδαιμονίους ἐξανδραποδίσασθαι ὑμᾶς: δευτερεύουσα αναφορική προσδιοριστική πρόταση. έπεισαν: ρήμα, οι: υποκείμενο, Λακεδαιμονίους-εξανδραποδίσασθαι: αντικείμενα στο ουκ έπεισαν.  Λακεδαιμονίους: υποκείμενο στο απαρέμφατο. υμας: αντικείμενο στο απαρέμφατο.

Ø  τῶν μὲν οὖν ὑμετέρων προγόνων καλὸν λέγεται: λέγεται: ρήμα, το έργον: υποκείμενο, καλόν: κατηγορούμενο στο έργον, των υμετέρων: επιθετικός προσδιορισμός στο προγόνων, προγόνων: γενική κτητική από το έργον

Ø  ὅτε τοὺς Ἀργείων τελευτήσαντας ἐπὶ τῇ Καδμείᾳ οὐκ εἴασαν ἀτάφους γενέσθαι: δευτερεύουσα χρονική πρόταση. Ουκ είασαν: ρήμα, γενέσθαι: τελικό απαρέμφατο, αντικείμενο στο ρήμα, τελευτήσαντας: επιθετική μετοχή, αντικείμενο του ρήματος και υποκείμενο στο απαρέμφατο. των Αργείων: γενική διαιρετική από το τελευτήσαντες

Ø  ὑμῖν δὲ πολὺ κάλλιον ἂν γένοιτο,: αν γενοιτο: ρήμα, εργον: εννοούμενο υποκείμενο, κάλλιον: κατηγορούμενο στο υποκείμενο, υμιν: ποιητικό αίτιο

Ø  εἰ τοὺς ἔτι ζῶντας Λακεδαιμονίων μήτε ὑβρισθῆναι μήτε ἀπολέσθαι ἐάσαιτε.: υποθετική πρόταση. Απόδοση της η προταση: ὑμῖν δὲ πολὺ κάλλιον ἂν γένοιτο, Άρα, ο υποθετικός λόγος έχει ως εξής: ει+ευκτική (υπόθεση)à δυνητική ευκτική (απόδοση)

Επομένως πρόκειται για το είδος της απλής σκέψης του λέγοντος

εάσαιτε το ρήμα, υμείς: το υποκείμενο, ζωντας: ειθετική μετοχή αντικείμενο του ρήματος και υποκείμενο των απαρεμφάτων, υβρισθηναι-απολέσθαι: αντικείμενα στο ρήμα. Λακεδαιμονίων: γενική διαιρετική

7ο βήμα: μεταφράζω

Εγώ, άνδρες Αθηναίοι, πιο παλιά ακούγοντας αυτά θαύμαζα αυτην εδώ την πόλη, γιατί άκουγα ότι, όταν κατέφευγαν  εδώ, έβρισκαν βοήθεια όλοι, και αυτοί που αδικούνταν και αυτοί που φοβούνατν. Τώρα όμως δεν ακούω πια, αλλά ο ίδιος είμαι παρών και βλέπω τους Λακεδαιμονίους τους πολύ-πολύ ξακουστούς, να έχουν έρθει σε εσάς και πάλι να σας παρακαλούν να τους βοηθήσετε. Βλέπω ακόμα και τους θηβαίους, οι οποίοι τότε δεν έπεισαν τους Λακεδαιμονίους να σας υποδουλώσουν, τώρα να σας παρακαλούν να αφήσετε να χαθούν αυτοί, που σας έσωσαν. Ωραία πραγματικά (πράξη) των προγόνων σας αναφέρεται, όταν δεν επέτρεψαν αυτοί από τους Αργείους που σκοτώθηκαν στην Καδμεία να μείνουν άταφοι. Όμως πολύ πιο ωραία [ράξη θα γίνει από εσάς, αν δεν επιτρέψετε ούτε να ατιμαστούν ούτε να χαθούν, όσοι από τους Λακεδαιμονίους είναι ακόμα ζωντανοί.

---

[1] Με διακεκομμένη γρμμή υπογραμμίζονται οι δευτερεύουσες προτάσεις.

[2] Η μεγάλη αρίθμηση αναφέρεται στις κύριες προτάσεις.