ΕΛΞΗ του ΑΝΑΦΟΡΙΚΟΥ

ΕΛΞΗ του ΑΝΑΦΟΡΙΚΟΥ

1. Έλξη του αναφορικού λέγεται το συντακτικό φαινόμενο κατά το οποίο η αναφορική αντωνυμία δε τίθεται σε πτώση αιτιατική, όπως απαιτεί η σύνταξη στην αναφορική πρόταση [η αιτιατική αυτή είναι σχεδόν πάντα ανικείμενο], αλλά τίθεται σε πτώση γενική ή δοτική, γιατί έλκεται από την πτώση της λέξης που αυτή [δηλ. η αναφορική αντωνυμία] προσδιορίζει.

Παραδείγματα

Με έλξη	Χωρίς έλξη
1. Όπως έσεσθε άξιοι της ελευθερίας, ης κέκτησθε.	Όπως έσεσθε άξιοι της ελευθερίας, ην κέκτησθε.
2. Σύν τοις θησαυροις, οις ο πατήρ κατέλιπε.	Σύν τοις θησαυροις, ούς ο πατήρ κατέλιπε.

4Οι αντωνυμίες ης και οις έπρεπε να βρίσκονται σε αιτιατική, ως αντικείμενα των ρημάτων κέκτησθε και κατέλιπε αντίστοιχα, αλλά βρίσκονται σε γενική και δοτική, γιατί έλκονται από τα προσδιοριζόμενα της ελευθερίας και τοις θησαυροις των προηγούμενων προτάσεων.

4Πολύ σπάνια η έλξη του αναφορικού παρατηρείται και στα αναφορικά επιρρήματα.

Παράδειγμα

Διεκομίζοντο ευθύς όθεν υπεξέθεντο παιδας και γυναίκας [αντί: διεκομίζοντο ευθύς εντευθεν ου υποξέθεντο παιδας και γυναίκας] = μεταφέρθηκαν αμέσως από όπου μετέφεραν τα παιδιά και τις γυναίκες για ασφάλεια.

ΠΡΟΣΕΞΕ. Αν το ρήμα της αναφορικής πρότασης δέχεται αντικείμενο σε γενική ή δοτική, τότε η γενική ή η δοτική δεν έλκονται από τις προσδιοριζόμενες απ΄ αυτές λέξεις, γιατί σε αυτές τις πτώσεις έχουν τεθεί ως αντικείμενα, και επομένως δεν υπάρχει έλξη των αναφορικών.

Παραδείγματα – Μετάφραση

Περί της εμης, ιππικης, ης ουτος ετόλμησε μνησθηναι προς υμας, ου πολύς ο λόγος [ η αντωνυμία ης είναι αντικείμενο στο μνησθηναι και γι’ αυτό δεν υπάρχει έλξη].

2. Όταν η αναφορική αντωνυμία προσδιορίζει δεικτική αντωνυμία σε γενική ή δοτική πτώση, πάλι έλκεται η αναφορική από τη δεικτική, αλλά τότε, συνήθως η δεικτική αντωνυμία [σε γενική ή δοτική] παραλείπεται και τη συντακτική της θέσης παίρνει όχι η αναφορική αντωνυμία, αλλά ολόκληρη η αναφορική πρόταση.

Με παράλειψη της δεικτικής	Με τη δεικτική
1. Αμελω ων με δει πράττειν	Αμελω [τούτων] ά με δει πράττειν.
2. Τουτον τιμωρεισθε ανθ’  ων εποίησε.	Τουτον τιμωρεισθε αντί [τούτων] ά εποίησε.
3. Επαινω σε εφ’ οις λέγεις.	Επαινω σε επί [τούτοις] ά λέγεις.

3. Όταν η αναφορική αντωνυμία προσδιορίζει ουσιαστικό, το ουσιαστικό, αυτό πολλές φορές μετατίθεται από την πρόταση στην οποία ανήκει, στο τέλος συνήθως της αναφορικής πρότασης και κανονικά χωρίς άρθρο.

Παραδείγματα – [Μετάθεση όρου]

Με το ουσιαστικό στην αναφορική	Με το ουσιαστικό στην κύρια
1. Τούτους άρχοντας εποίει ης κατεστρέφετο χώρας.	Τούτους άρχοντας εποίει της χώρας  ήν κατεστρέφετο.
2. Περί δ’ ων εν ειρήνη είληφε χωρίων	Περί χωρίων  ων εν τη ειρήνη είληφε .

4Το ουσιαστικό που μετατίθεται στην αναφορική πρόταση δεν ανήκει σ΄αυτήν, αλλά στην πρόταση από την οποία μετατέθηκε. Οι λέξεις χώρας και χωρίων στα παραπάνω παραδείγματα ανήκουν στις κύριες προτάσεις και όχι στις αναφορικές.

ΠΡΟΣΕΞΕ. Όταν στην πρόταση υπάρχει αναφορική αντωνυμία σε γενική ή δοτική πτώση, ελέγχουμε πάντα, μήπως υπάρχει έλξη.