ΠΑΡΑΘΕΤΙΚΑ ΕΠΙΘΕΤΩΝ

Παραθετικά

1. Κανονικός σχηματισμός

Συγκριτικός  Βαθμός:  θετικός βαθμός +     -τερος. -τέρα, -τερον

Υπερθετικός Βαθμός:  θετικός βαθμός +     -τατος, -τάτη, -τατον

Π.χ.  πτωχός   πτωχότερος  πτωχοτέρα πτωχότατον

                        πτωχότατος  πτωχοτάτη  πτωχότατον

         χαρίεις   χαριέστερος  χαριεστέρα  χαριέστατον

                       χαριέστατος  χαριεστάτη  χαριέστερον

Τα παραθετικά των δευτερόκλιτων επιθέτων διατηρούν το χαρακτήρα του θετικού ο,  αν προηγείται συλλαβή μακρόχρονη.

Τον εκτείνουν σε ω, αν προηγείται συλλαβή βραχύχρονη

  Ξηρός  - ξηρότερος  - ξηρότατος

  Νέος  -   νεώτερος  -  νεώτατος

 Ένδοξος - ενδοξότερος - ενδοξότατος

2. Αναλογικός σχηματισμός

Διαμορφώνονται από αναλογία προς τα παραθετικά άλλων επιθέτων και λήγουν όπως αυτά.

    α) –έστερος, -έστατος

Έτσι σχηματίζουν τα παραθετικά τους: 
1. τα τριτόκλιτα επίθετα σε –ων, -ον ,  Π.χ. π.χ εὐδαίμων, εὐδαιμονέστερος, εὐδαιμονέστατος
2. τα επίθετα που λήγουν σε -ης, -ης, -ες.  Π.χ ἀληθής- ἀληθέστερος- ἀληθέστατος
3. τα επίθετα    άκρατος, άσμενος, ερρωμένος, πένης

ἄσμενος," ἀσμενέστερος- ἀσμενέστατος ( αλλά και ἀσμενώτερος- ἀσμενώτατος)

ἄκρατος, "ἀκρατέστερος- ἀκρατέστατος ( αλλά και ἀκρατότερος- ἀκρατότατος)

ἐρρωμένος"ἐρρωμενέστερος- ἐρρωμενέστατος

πένης"πενέστερος- πενέστατος

χαρίεις"χαριέστερος- χαριέστατος

  β) – ούστερος, - ούστατος

Το επίθετο  ἁπλοῦς και τα συνηρημένα επίθετα της β’κλίσης με β’ συνθετικό το όνομα νους

 (***νους)

            ἁπλοῦς ἁπλούστερος ἁπλούστατος

            εὔνους     εὔνούστερος   εὔνούστατος

γ) – ίστερος, -ίστατος

Τα μονοκατάληκτα  επίθετα άρπαξ, βλαξ, λάλος, κλέπτης, πλεονέκτης

          

ἅρπαξ" ἁρπαγίστερος- ἁρπαγίστατος

βλάξ" βλακίστερος- βλακίστατος

λάλος" λαλίστερος- λαλίστατος

κλέπτης" κλεπτίστερος- κλεπτίστατος

πλεονέκτης" πλεονεκτίστερος- πλεονεκτίσταοτος

ἄχαρις" ἀχαρίστερος- ἀχαρίστατος

δ) –αιτερος,  -αίτατος

Τα επίθετα:

παλαιός" παλαίτερος- παλαίτατος

γεραιός" γηραίτερος-γηραίτατος( με αποβολή του –ο )

σχολαῖος" σχολαίτερος-σχολαίτατος( με αποβολή του –ο)

ἴσος" ἰσαίτερος- ἰσαίτατος

αλλά ἄνισος- ἀνισώτερος- ἀνισώτατος

ἴδιος" ἰδιαίτερος- ἰδιαίτατος

μέσος" μεσαίτερος- μεσαίτατος

ὄρθιος" ὀρθιαίτερος- ὀρθιαίτατος

ὄρθριος" ὀρθριαίτερος- ὀρθριαίτατος

ὄψιος" ὀψιαίτερος- ὀψιαίτατος

πλησίος" πλησιαίτερος- πλησιαίτατος

πρῷος" πρῳαίτερος- πρῳαίτατος

προὔργου" προὐργιαίτερος-προὐργιαίτατος

εὔδιος" εὐδιαίτερος- εὐδιαίτατος

ἥσυχος " ἡσυχαίτερος- ἡσυχαίτατος ( και ἡσυχώτερος- ἡσυχώτατος)

φίλος" φιλαίτερος- φιλαίτατος (αλλά και φιλίων / Φίλτερος  -)  φίλτατος 

         

3) Ανώμαλος σχηματισμός

Θετικός	Συγκριτικός		Υπερθετικός
1. αἰσχρός	ὁ, ἡ αἰσχίων	τὸ αἴσχιον	αἴσχιστος
2. ἐχθρὸς	ὁ, ἡ ἐχθίων	τὸ ἔχθιον	ἔχθιστος
	και ομαλά	ἐχθρό-τερος	ἐχθρό-τατος
3. ἡδὺς	ὁ, ἡ ἡδίων	τὸ ἥδιον	ἥδιστος
4. καλός	ὁ, ἡ καλλίων	τὸ κάλλιον	κάλλιστος
5. μέγας	ὁ, ἡ μείζων	τὸ μεῖζον	μέγιστος
6. ῥᾴδιος	ὁ, ἡ ῥᾴων	τὸ ῥᾷον	ῥᾷστος
7. ταχύς	ὁ, ἡ θάττων	τὸ θᾶττον	τάχιστος
8. ἀγαθὸς	ὁ, ἡ ἀμείνων	τὸ ἄμεινον	ἄριστος
»	ὁ, ἡ βελτίων	τὸ βέλτιον	βέλτιστος
»	ὁ, ἡ κρείττων	τὸ κρεῖττον	κράτιστος
»	ὁ, ἡ λῴων	τὸ λῷον	λῷστος
9. κακός	ὁ, ἡ κακίων	τὸ κάκιον	κάκιστος
»	ὁ, ἡ χείρων	τὸ χεῖρον	χείριστος
10.μακρός		μακρό-τερος	μακρό-τατος
»		—	μήκιστος
11. μικρός		μικρό-τερος	μικρό-τατος
»	ὁ, ἡ ἐλάττων	τὸ ἔλαττον	ἐλάχιστος
»	ὁ, ἡ ἥττων	τὸ ἧττον	επίρρ. ἥκιστα
12. ὀλίγος	ὁ, ἡ μείων	τὸ μεῖον	ὀλίγιστος
13. πολὺς	ὁ, ἡ πλείων	τὸ πλέον	πλεῖστος

 

* προσοχή! Στο σχολικό βιβλίο της γραμματικής υπάρχει ο τύπος ἥκιστα δίπλα από τα παραθετικά του επιθέτου μικρός. Όμως, ο τύπος αυτός είναι επίρρημα και κακώς έχει μπει στη ίδια στήλη με όλα τα επίθετα..

        

4) Τρόπος κλίσης

  

Ενικός                Πληθυντικός Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. κλητ. ὁ, ἡ          βελτίων τοῦ, τῆς   βελτίονος τῷ, τῇ      βελτίονι/βελτίω τόν, τήν  βελτίονα ὦ              βέλτιον τό        βέλτιον τοῦ      βελτίονος τῷ       βελτίονι τό        βέλτιον ὦ         βέλτιον                   Ενικός                Πληθυντικός Ονομ. Γεν. Δοτ. Αιτ. κλητ. οἱ, αἱ         βελτίονες/βελτίους     τῶν            βελτιόνων τοῖς, ταῖς  βελτίοσι τους, τάς  βελτίονας/ βελτίους ὦ                βελτίονες / βελτίους τά          βελτίονα/βελτίω τῶν        βελτιόνων τοῖς        βελτίοσι τά           βελτίονα /βελτίω ὦ            βελτίονα /βελτίω

5) Περιφραστικά παραθετικά

  

Σχηματισμός:   Συγκριτικός:   μᾶλλον+  θετικός βαθμός

                         Υπερθετικός:  μάλιστα + θετικός βαθμός

 Π.χ.    ἐπιμελῆς μᾶλλον ἐπιμελής    μάλιστα επιμελής

6) Παραθετικά μετοχής

Σχηματίζονται μόνο περιφραστικά.

Π.χ.  δυνάμενος    μᾶλλον δυνάμενος   μάλιστα δυνάμενος

**  Μόνο περιφραστικά σχηματίζουν τα παραθετικά τους και ορισμένα μονοκατάληκτα επίθετα που λειτουργούν ως ουσιαστικά

       ειρων ,  ένδακρυς, εύελπις, κόλαξ, υβριστής, φιλόγελως κ.α.

7) Ελλειπτικά παραθετικά

 Όταν λείπει ένας από τους τρεις βαθμούς

Τα περισσότερα παραθετικά παράγονται από επιρρήματα, προθέσεις ή μετοχές

ἄνω, ἀνώ-τερος, ἀνώ-τατος

κάτω, κατώ-τερος, κατώ-τατος

πρό, πρό-τερος, πρῶτος (πρό-ατος)

ὑπέρ, ὑπέρ-τερος, ὑπέρ-τατος

ἐπικρατῶν, ἐπικρατ-έστερος, -

προτιμώμενος, προτιμό-τερος, -

Δεν σχηματίζουν παραθετικά τα επίθετα που δηλώνουν: 

α)ύλη(λίθινος),

β) τοπική ή χρονική σχέση(χερσαίος) ,

γ) μέτρο(σταδιαιος) ,

δ)  καταγωγή, συγγένεια( μητρικός) ,

ε) μόνιμη καάσταση(θνητός)

ζ)τα σύνθετα με το α- στερητικό  (αθάνατος)

η) σύνθετα με α’ συνθετικό τα  πας, υπερ (γιατί από μόνα τους έχουν υπερθετική σημασία)  (πάνσοφος, υπέρλαμπρος)